Amsterdam KUBA AİLELER DERSİ

Kasım 2019 – Nisan 2020

3.DERS 22 Kasım 2019

PEYGAMBERİN GELDİĞİ ORTAM 2

İslâm öncesi Arabistan: Sosyal ve kültürel durum 2

-Sosyal ve kültürel durum

-Ekonomik durum

Kabile hayatı

• Kabile, geleneklere bağlı, kabile üyesi olmak şart, başka kabileye sığınmak mümkün (koruma), kabileler arası anlaşma (hılf),
• Kabile başkanına şeyh, seyyid, emir, rab, melik denirdi,
• Genelde en yaşlı ve tecrübeli üye başkan, bazen verâset yoluyla,
• Başkanın görevi hakemlik, temsilcilik, toplantı yönetmek, ihtilafları çözmek, misafir ağırlamak, göçleri yönetmek,
• Kanun değil, gelenekler hâkimdi, herkes geleneğe uyardı,
• Hadârilerde şeyhten çok mele’ denilen grup, ihtiyaç halinde görüşleri alınan meclis, Mekkede darun’nedve,
• Alt meclis nâdi; ihtilafları çözer, kervanları uğurlar karşılardı, himaye karar bağlanırdı,
• Kabile düzeni asabiyete bağlı idi,
• “Zalim de olsa mazlum da olsa kardeşine yardım et” Hadis (Buhâri, 8/59)
• Kan davaları vardı, sebebi intikam duygusu,
• Baskın, yağma, savaş yaygındı, kahramanlığa önem verilirdi,
• Kabileler kendi aralarında savaşırlardı: Ficâr, Buas, Zu-kâr savaşları gibi
• Haram aylar vardı, saygı gösterirlerdi,
• Kabile; hürler, mevlâlar, kölelerden oluşurdu, Hürler: eşraf-avam
• Köleler, cariyeler alınır satılırdı, köleliğin kaynağı; baskın ve yağma idi
• Köleler, köleliği satın alabilirlerdi (mevlâ-mevâli),
• Yinede hürlerle aynı statüye sahip olmazlardı,

• Aile yapısı:
• Kabilede en küçük birim aile idi, (geniş aile âl, küçük aile dâr idi),
• Nikâh vardı ama nikahsız yaşama vardı, süreli nikâh, eş değiştirme, eşi sunma, üvey anne ile evlenme, kızları değiştirme vardı,
• Evlatlık âdeti vardı,
• Boşanma yaygındı, yetki erkeğindi,
• Cariyeler eşya idi, hür kadınlar bile miras alamazlardı,
• Statüleri düşüktü, eşrafın ailesi hariç,

• Bazı âdetler ve uygulamalar;
• Şavaşlara kadın ve çocuk götürürlerdi,
• Anlaşmazlık halinde kâhinlere giderlerdi,
• Kameri takvimi kullanırlardı, belli olayları tari başlangıcı sayarlardı,
• Nesi’ uygulaması vardı. (Tevbe 9/37),
• Her kabilenin bayramı vardı ama hac mevsimi panayır ve bayramdı,
• Eğlencelerinde kadın, içki, şiir, müzik vardı,
• Hastalarını kahinler veya arrâflar, ilaçla tedavi ederlerdi

• Ahlâk;
• İslâm o döneme cahiliyye diyor: Özellikleri bilgisizlik (kabalık), şirk, putperstlik, kabile/cahiliyye asabiyeti,
• zorbalık, zulüm haksızlık, adaletsizlik,
• genel düzensizlik, çapulculuk/gasp,
• insan haklarını çiğneme, soylarından dolayı ayıplama/övünme,
• çocukları öldürmek, vahşi hareketler, kan davası/intikam duygusu,
• içki, kumar, kibir, fuhuş, riba, hırsızlık, kan dökme, yetim malı yeme gibi.
• Onların bu yanlışlarına ‘mesâlibu’l-arab’ denirdi.
• Tabi hepsi böyle değildi, aralarında asalet sahibi, ahlaklı, temiz kişiler de vardı,
• Fezâilu’l-arab; bağımsılık ve hürriyete düşkünlük,
• yiğitlik (mürüvvet); kavgada cesaret,
• zayıfı korumak, güçlüklere göğüs germe,
• cömertlik, ahde vefa,
• misafirperverlik, sığınanı himaye, sabır gibi.

• Edebiyat ve yazı;
• Yazı yaygın kullanılmıyordu. Ensâb’a ve ayyâmu’l-arabla ilgili bazı nesirler vardı,
• Meseller, ahbar, darb-ı meseller yaygındı,
• Ama şiir ve hitâbet daha popülerdi,
• Câhiliyye şiir, önemli, o döneme ışık tutar,
• Şairler kabilelerin en önemli adamı, şiir, düşmanlara karşı kılıç gibi idi, Muallakâ-ı Seb’a meşhur,
• Arapça o dönemde bile çok zengin bir dildi,
• Hitâbette önemli idi, hatip şairden sonra, konuları –şiir gibi-övgü ve yergi idi, Kus b. Said meşhur,
• Arap yazısı kuzeyden alınan nabat yazısının alınmasıyla gelişti,
• Yazı malzemesi deri, hurma kabuğu, deve kemikleri, düz taşlar, tahta levhalar, papirüs

• Ekonomik durum;
• Geçimleri kabile hayatına uygun olarak; hadârilerde ticaret, bedevilerde genellikle tarım, hayvancılık idi
• Bazı şehirler ticaret merkezi idi, Mekke gibi, Büyük panayırlar kurulurdu (Ukâz, Zülmecâz, Netât, Hecer, Râbiye gibi) Panayırlarda aynı zamanda kabile yarışları yapılırdı,
• Pek çok ticaret yolları vardı.
• Kur’an’ın dediği gibi Kureyş yazın Şam’a doğru, kışın Yemen’e doğru kervan gönderirlerdi (bkz: Kureyş Suresi)
• Yalnız Kureyş’in ki hariç kervanlar pek güvende dedğildi. Kureyş’in araplar üzerinde bir saygınlığı vardı,

Not: Bu dersler İbrahim Sarıçam'ın Hz. Peygamber ve Evrensel Mesajı adlı kitabı esas alınarak hazırlandı.