Bu konuyla ilgili bir kaç noktanın altını çizmek gerekir.

1.Kur’an’da hızır kelimesi geçmez. Musa’nın yol arkadaşını Kur’an “Allah’ın katından bir rahmet ve ilim verdiği sâlih bir kişi” şeklinde tarif ediyor ve başka bir bilgi vermiyor.

2.Hızır kelimesi bir kaç hadis rivâyetinde geçiyor. Hızır ismi ona, kuru yerde oturduğunda altından otların yeşerip dalgalandığı için verilmiş. (bkz. Buhârî, Enbiyâ/27 no: 3402. Tirmizî, Tefsîr/19-1 no: 3151)

3.Kendisine ilim verilen Musa’nın yol arkadaşının melek mi, peygamber mi, bir şahıs mı olduğu belli değildir. Bu konuda söylenenler tahminden öteye gidemez.

4.Kendisine ilim verilen Musa’nın yol arkadaşı melek idiyse, o sırada kendisine verilen görevi yapmış ve hz. Musa’ya yol arkadaşı olmuştu. Kur’an da bu yolculuğu anlatarak muhataplara bazı gerçekleri bu kıssa ile haber veriyor.

O eğer melek idiyse; ondan sonra peygamberler dışında hiç bir insan melekleri göremez, temas kuramaz, vahiy alamaz. Melekler ğaybi varlıklardır. Biz de ğayba iman ederiz ama mahiyetini bilemeyiz. (Bekara 2/3) Kim melekleri gördüğünü, meleklerle görüştüğünü, teşrik-i mesâi kurduğunu iddia ederse, ya da böyle iddialarda bulunanlara inanırsa yalan söylemiş olur.

5.Kendisine ilim verilen Musa’nın yol arkadaşı eğer insan idiyse, -ki öyle görünüyor-, o ta o zaman eceli gelmiş ve ölmüştür. Bu dört delil ile isbat edilir.

a.Zira Allah’ın yasası böyledir. “Her nefis/can ölümü tadacaktır. Sonra bize döndürüleceksiniz.” (Ankebût  29/57 ayrıca bkz. Enbiyâ 21/35. Âl-i İmrân 3/185)

Bu ‘her nefse’ Musa’nın yol arkadaşı da dahildir. Şu âyet bu gerçeği vurgulu bir şekilde söylüyor:

“(Ey Muhammed) Biz, senden önce de hiçbir beşere ölümsüzlük vermedik. Şimdi sen ölürsen, onlar ebedî mi kalacaklar?” (Enbiyâ 21/34 Ayrıca bkz. Âl-i İmrân 3/144)

b.Kendisine ilim verilen Musa’nın yol arkadaşının hâlen yaşadığına dair hiç bir âyet ve hiç bir sahih hadis yoktur. Hızırın yaşadığına dair rivâyetlerin hepsi uydurmadır. (İbni Kayyım el-Cevziyye, el-Menâru’l-Münîf (ter.), s: 69)

c.Abdullah b. Ömer anlattı: Rasûlüllah hayatın sonuna doğru bir yatsı namazı kıldı (kıldırdı), selâm verdikten sonra ayağa kalktı ve dedi ki: “Şu gecenizi görüyor musunuz? Bu gün yeryüzünde hayatta olan insanlardan yüz yıl sonraya kadar yaşayan hiç kimse kalmayacaktır...” (Buhârî, İlim/41 no: 116, Mevakıt/20, 40 no: 564, 601. Müslim, F. Sahabe/53(217) no: 6479. Ebû Dâvûd, Hudûd/18 no: 4348. Ahmed b. Hanbel, 2/88, 121. Ma’mer b. Râşid, Abdurrezzak’ın Musannef’i içinde; no: 20534 11/338. Tirmizî, Fiten/64 no: 2251)

d.Kendisine ilim verilen Musa’nın yol arkadaşının (o zaman) öldüğü konusunda İslâm alimlerinin icması vardır. (İbni Kayyım el-Cevziyye, el-Menâru’l-Münîf (ter.), s: 69)

e.Akıl. Kur’an hz. Nûh’a 950 yıl ömür verildiğini söylüyor. (Ankebût 29/14) Ama onun dışında hiç bir kimsenin ömründen bahsetmiyor. İnsanlar çok kesin biliyorlar ki tarihten beri insan ömrü belli, sayılı bir kaç senedir. Buna göre bir insanın asırlarca yaşadığını ya da ölmediğini iddia etmek akıl dışıdır ve  tabiî olaylara terstir.

6.Böylesine ilmî ve dinî bir temeli olmayan, kesin nass’a dayanmayan  iddialar akidemizin konusu değildir.

7.Hızırı gördüğünü, ya da falanca zât hızırı gördü, görüştü diye iddia edenlere, olmayan şeyi olmuş gibi anlatanlara ne denirse, o denir. Hem gördükleri hayâllerin hızır olduğunun isbatı ne?

8.Kur’an herkes ölecek diyor, birileri “hayır, hızır ölmedi, yaşıyor, hatta (ilâh gibi) yardıma koşuyor, bizimkilerle görüşüyor” diyorlar. Bir müslümanı âyetler ve hadisler de ikna edemiyorsa yapacak bir şey yok. Herkes istediği hurâfeye, asılsız hikâyelere inanmakta serbesttir.

9.Bunların iddia ettiği hızır olmadığına, yaşamadığına göre “falanca onu gördü, onu gördüm, yardıma etti” iddiaları asılsızdır, hayâldir.

(10.Bir seferinde kapı çalındı, açtım baktım yaşlı bir hollandalı, elinde bir kumbara ‘böbrek vakfı’na para topluyordu.)

(Not: Hızır ve ilgili rivâyetler hakkında daha geniş bilgi için bkz: İbni Kayyım el-Cevziyye, el-Menâru’l-Münîf (ter.), s: 69-77. Çelebi. İ. TDV İslâm Ansiklopedisi, 17/406-409. Hızır etrafında oluşan kültür, gelenek ve inançlarla ilgili kitap: Ocak, Ahmed Yaşar. Hızır-İlyas Kültü, Kabalcı Yay. İstanbul 2012)

Hüseyin K. Ece

24.07.2020

Zaandam