‘Takıyye’, düşmanın zararından korunmak için ondan sakınmak demektir.

İnsanlar arasındaki düşmanlık ya; din, etnik, düşünce  farklılığından dolayı, ya; mal, mülk elde etme yarışından, ya da; başa geçmek üzere dünyalık bir menfeat  sebebiyle ortaya çıkar.

‘Takıyye’, güçlü olan bir düşmandan; din, mal, can, namus, ırz gibi her türlü üstün değerleri tehlikeli bir durum karşısında korumak için başvurulan bir tedbirdir. Bu gibi değerleri tehdit altında olan bir müslüman, böyle tehlikelerden kurtulmak, zarara uğramamak için imanını ve durumunu gizleyebilir. Kur’an buna  izin vermektedir.

b- Takıyye’nin Önemi

İslâm, bütün hayatı kuşatan bir dindir. O yalnızca kalplerdeki bir iman, bir ahlâk ya da bir kültür değildir. O hayatı bütün yönleriyle kurmak, ilâhî bir düzen meydana getirmek, İslâm toplumu oluşturmak istemektedir.

İslâma teslim olmuş müslümanlar bir bina gibi birbirine kenetlenerek Tevhid Kelimesinin gereğini toplu olarak yerine getirmek zorundadırlar. Bunun sağlanabilmesi için müslümanların sürekli çaba göstermeleri gerekir. Ancak İslâmın hakimiyetini istemeyen müşrikler ve tağutlar, müslümanlarla mücadele edeceklerdir. Müslümanlardan bazıları bu mücadelede düşmanın eline esir düşebilir, eziyet görebilir, işkenceye uğrayabilir, bazı hakları tehdit altına girebilir. Bu gibi  durumlarda o mü’min, kendinin ve bağlı olduğu müslüman toplumun aleyhine olabilecek şeyleri söylememeli, sır vermemeli. Böyle bir durumda kendini gizlemenin, hatta imanı açığa vurmamanın adı ‘Takıyye’dir.

Böylesine bir ‘Takıyye’ takva’nın gereklerindendir. ‘Takıyye’ de takva gibi kişinin kendini ve bağlı olduğu müslüman toplumu elem ve zarar verecek şeylerden koruyup sakınması demektir ki, ‘Takıyye’, Kur’an’ın izin verdiği bir korunma, bir sakınmadır.

Peygamberimizin; Mekke döneminde, müşriklerin işkencelerine uğrayan bazı sahabelere ‘Takıyye’ izni verdiğini biliyoruz. Bunun en canlı örneği, müşrikler tarafından gözünün önünde babası ve annesi öldürülen Ammar ibnu Yasir’dir.

Yapılan işkencelere dayanamayan Ammar (ra), müşriklerin istediği sözleri söyler ve ölümden kurtulur. Sonra ağlayarak Peygamberimize gelir, O’nun hakkında kötü konuştuğunu ve onların ilâhlarını  övdüğünü söyler. Peygamberimiz ona şöyle sorar: “Peki o anda kalbinde ne hissettin?” O da “imanla dopdolu olduğunu” söyleyince, Peygamberimiz, aynı durumla karşılaştığı  zaman yine öyle yapmasını tavsiye etmiştir. (Hayatü’s Sahabe, 1/245. Elmalılı, 5/263)

Şu âyet bu durumu desteklemektedir:

“Kim imanından sonra Allah’a (karşı) küfre sapıp ta, -kalbi imanla tatmin olduğu halde baskı altında zorlanan hariç- küfre göğsünü açarsa, işte onların üstünde Allah’tan bir gazap vardır ve büyük azap onlarındır.” (16/Nahl, 106)

Şu örnek te dikkat çekicidir:

Yalancı peygamber Müseylime, sahabelerden iki kişiyi esir almıştı. Birine “Muhammed’in Allah’ın Rasûlü olduğuna şahitlik eder misin?” diye sordu. O da ‘evet’ dedi. Sonra kendisinin peygamberliğine şahitlik edip etmediğini sordu. O yine ‘evet’ deyince onu serbest bıraktı. Aynı soruyu ikinciye de sordu. Ancak o ikinci soruya cevap olarak ‘ben dilsizim’ deyince onu öldürttü. Olayı duyan Peygamberimiz, şehid olanın imanındaki doğrulukla öldüğünü ve mübarek olduğunu, diğerinin ise Allah’ın ruhsatını kullandığını ve hata etmediğini söyledi. (nak. Elmalılı, 2/340)

‘Takıyye’ye, şu âyette de izin verilmektedir.

“Mü’minler, mü’minleri bırakıp kâfirleri dost edinmesin ve bunu her kim yaparsa Allah’tan ilişiği keşilmiş olur. Ancak onlardan bir korunma (Takıyye) yapmanız başka. Bununla beraber Allah sizi kendisinden sakınmanız hususunda uyarır. Gidiş sonunda Allah’adır.” (3/Âli İmran, 28)

Dikkat edilirse görülecektir ki ‘Takıyye’ bir ruhsattır. Dileyen önemli bir tehlike karşısında ona baş vurabilir. Ancak Kur’an’ın diğer âyetlerine baktığımız zaman kuvvetli olmayı, düşmanlara karşı hazırlıklı olmayı, cihad etmeyi, Allah yolunda canı ve malı harcamayı teşvik ettiğini, mü’minlerin önceki müslümanlar gibi deneneceklerini söylediğini görmekteyiz. Bir âyette ise, kâfirlerden korkarak onlara dost olma yasaklanıyor. Asıl korkulması gereken insanlar değil, Allah’tır.

Bütün bunlara rağmen  zayıf kalan, işkenceye uğrayan veya müslümanlar aleyhine bir şey söylenmesi istenen müslümanlar bu ruhsata baş vurabilirler.

Şüphesiz ki Allah uğruna katlanılan her şey, harcanan her türlü zaman ve mal, kat kat kaşılık görecektir. Allah (cc) kendi yolunda, kendi dini için mücadele edenlere hem destek olacaktır, hem de onlara hesapsız ecir verip makamlarını yüceltecektir.

Ancak hatırlatmak gerekir ki, ‘Takıyye’ ruhsatı hiç bir zaman dünyalık bir çıkar veya makam için, iki yüzlü davranmak, kıvırmak, ciddiyetsiz ve ilkesiz olmak demek değildir. ‘Takiyye’, müslümanlara karşı kullanılan bir aldatma silahı değil, hasımlardan gelebilecek bir tehlikeye karşı sakınma ruhsatıdır.

Hüseyin K. Ece

İslamın Temel Kavramları kitabından. Sayfa: 677-678