De betekenis in de religie:

Een bepaalde hoeveelheid van je rijkdom / bezittingen schenken door iedereen die volgens Islamitische normen rijk is, aan degene die wederom volgens Islamitische normen arm of behoeftig is.
De Islam houdt bij zakaat, net zoals bij andere verplichtingen binnen het geloof, rekening met de situatie van de persoon.
Daarom behoren zaken die nodig zijn voor het dagelijks levensonderhoud, zoals een woning, voedsel, geleende financiële middelen, vervoer, huishoudelijke apparatuur, kleding, gereedschappen en dergelijke niet tot de rijkdom waarover zakaat wordt gegeven.

De voorwaarden van zakaat

Om de zakaat te verplichten voor een moslim, moet er aan een paar voorwaarden worden voldaan:

1. Men moet rijk genoeg zijn. Basisbehoeften worden niet mee gerekend.

Dat wil zeggen dat men in staat moet zijn tot het geven van een geldbedrag, een hoeveelheid voedsel of één of meer dieren, afhankelijk van het soort bezit dat men heeft, wanneer de hoogte van het bezit Nisaab (het minimum waarover men zakaat moet geven) heeft bereikt en wanneer een heel maanjaar verstreken is over het bezit ervan.

2. De schenker moet volwassen zijn ( in de Islam is dat na de pubertijd), gezond en vrij. De bedoeling hiervan is dat kinderen, gehandicapten (zieken)  en gedetineerden (en in die tijd slaven] niet verplicht zijn zakaat te geven.

3.  Er moet een jaar verstrijken over het bezit van de rijkdom. De bedoeling hiervan is dat de gever minimaal een jaar rijk moet zijn en blijven.

4. Het moet gaan om bezit dat toeneemt, zoals vee; of handel.

5. Het is voorgeschreven in de Koran dat er een bepaald bedrag aan zwakkere groepen in de samenleving betaald moet worden.

6. De schulden mogen het bezit niet te boven gaan.

Voor wie is de zakaat bestemd?

De Koran noemt zeven groepen mensen aan wie zakaat gegeven moet worden.

“De aalmoezen (zakaat) zijn alleen voor (1) de armen en (2) de behoeftigen en (3) voor degenen die daarbij werkzaam zijn en (4) voor degenen wier hart verzoend is en (5) voor de slaven en (6) voor degenen die schuld hebben en (7) voor de zaak van Allah en (8) voor de reiziger: dit is een gebod van Allah. En Allah is Alwetend, Alwijs.” (Tawba, 9/60) 

Er mag geen zakaat gegeven worden aan:

1.Vader, moeder, opa en oma

2.Zoon, dochter en kleinkinderen

3.Rijke mensen

4.Echtparen onderling

De zakaat-plicht

De zakaat-plicht komt terug in 32 verzen in de Koran samen met het dagelijks gebed. De Koran eert de mensen die zakaat geven aan degenen die daar recht hebben.  Zoals:

“Voorzeker, zij die geloven en goede daden doen en het gebed houden en de Zakaat betalen, hun beloning is bij hun Heer en voor hen is geen vrees, noch zullen zij treuren.” (Baqara, 2/277)

De Profeet heeft aangegeven dat de zakaat een van de vijf basis-verplichtingen is van de Islam. De Profeet Mohammed heeft gezegd:

“De Islam is gebouwd op vijf (zuilen): 1-Het getuigen dat er geen god is dan Allah en dat Mohammed Zijn Boodschapper is.   2-Het verrichten van de Salaah. 3.- Het geven van de zakaat. 4.-Het vasten in de maand Ramadan. 5-Het verrichten van de bedevaart naar het Heilige Huis (de heilige moskee in Mekka) voor degene die daartoe in staat is .” (vertaald door al-Boekhari en Moeslim)

Allah keurt het af wanneer mensen geen zakaat, liefdadigheid of aalmoezen geven.

“En laat degenen, die gierig zijn, ten opzichte van wat Allah hun van Zijn overvloed heeft gegeven, niet denken, dat het goed voor hen is, neen, het is slecht voor hen. Hetgene, waarmee zij gierig zijn zal op de Dag der Opstanding als een halsband om hun nek worden gelegd. En aan Allah behoort het erfdeel der hemelen en der aarde en Allah is goed op de hoogte van hetgeen jullie doen.” (Aali Imran, 3/180)

In de Islam is dus, zoals gezegd, de derde belangrijke verplichting de armenbelasting (zakaat). Dit heeft invloed op het economisch welzijn en op de spirituele beleving van de mens. Het netto spaargeld van iedere moslim behoort niet alleen aan hem en zijn familie toe, maar eveneens aan de behoeftige, aan de armen en aan zes andere sociaal zwakkere groepen, zoals voorgeschreven in de Koran.

Deze belasting wordt een maal per jaar betaald; ze bestaat uit 2,5% over de netto spaargelden met een limiet voor contanten, juwelen, voorraden enzovoorts.

De zakaat zuivert het vermogen van de rijken en helpt bij het vestigen van economisch evenwicht en sociale veiligheid. De Profeet geeft nadrukkelijk aan dat zakaat absoluut de rijkdom kan beschermen en zuiver maken.

Behalve deze verplichte betaling moedigt Allah de moslims aan extra te schenken aan de behoeftigen en de armen, als teken van Zijn vrijgevigheid. Volgens de Koran verdient de moslim met een dergelijke liefdadigheid Gods beloning zevenhonderd maal of meer.

Er is een verschil tussen zakaat en andere aalmoezen. Aalmoezen heten in de Islamitische context ‘sadaka of infaq’. Liefdadigheid is zaak van vrijwilligheid. Het kan door geen wet verplicht gesteld worden. Zakaat, aan de andere kant, is een gebruik dat is voorschreven bij de islamitische wet. Dat wil zeggen dat de islamitische staten zakaat-zaken mogen regelen tussen  moslim burgers. (M. Qutb, Islam, de Onbegrepen Leefwijze, blz. 93)

Volgens de Islam behoren alle bezittingen en alle rijkdom aan de schepper van het heelal, Allah. Ondanks dat sommige mensen bezittingen hebben, rijkdommen bezitten, behoort hun rijkdom in principe aan Hem, aan degene die het geschapen heeft. Hij is degene die de mens toestemming geeft om soms meer, soms minder gebruik te maken van zijn bezittingen en Hij spreekt ons aan om de rijkdommen te gebruiken voor goede doelen en voor het doen van Zijn wil.

Zakaat is een mooi voorbeeld van het gebruik van zijn middelen voor een goed doel. Want het geven van zakaat dient welwillend, van binnenuit gedaan te worden aan degenen die het echt nodig hebben en niet aan degenen die met het geschonkene het slechte pad op gaan. Zakaat is een soort financiële verantwoordelijkheid die de mens leert om te gaan met rijkdom.

Het is Allah die de mens heeft geschapen en naar de aarde heeft gezonden. Om zijn leven op aarde te verzekeren heeft hij ook de middelen die daarvoor nodig zijn geschapen, zoals aarde, lucht, zon, water, natuur, groente en fruit. Mensen kunnen in verschillende situaties op verschillende manieren gebruik maken van al deze voorzieningen.

Maar het lijdt geen twijfel dat iedere gemeenschap arme en behoeftige mensen heeft. Om dit probleem aan te kunnen, moeten er toepasbare regels uitgevaardigd worden die aansluiten bij  het geloof in de Islam. Dit houdt in dat de rijke mensen zakaat geven en tegelijkertijd hun gebed doen. Omdat de zakaat ook een groot en belangrijk gebed is in de Islam.

De waarheid is dat zowel vroeger als nu, niet iedereen altijd even rijk is. Mede door natuurrampen, oorlogen, droogte, plagen en andere oorzaken kan men niet altijd in de basis- behoeften voorzien. Soms zijn het economische redenen die de koopkracht verminderen. Maar soms is het een test van Allah; de ene keer om de mens te testen op zijn geduld en de andere keer op zijn vrijgevigheid.

Door al dit soort redenen kan er een noodzaak ontstaan voor de ene mens om de ander te helpen. Sommige mensen kunnen volledig afhankelijk zijn van de hulp van andere mensen om een voortbestaan te garanderen. Indien men in zulke tijden deelt wat men bezit, kan het verdriet en de pijn verminderd worden, de zwakken, daklozen, gehandicapten en wezen worden getroost en hun honger worden gestild.

Degene die de behoeftigen vergeet tijdens zijn welvaart, kan zelf worden vergeten wanneer hij in de goot belandt. Wie anderen niet helpt, kan zelf worden vergeten wanneer hij / zij hulp nodig heeft.

Het is lastig om het voortbestaan van een gemeenschap te bevorderen als er geen onderlinge solidariteit bestaat. Als men wederzijds respect en aanzien wil vergroten dient men elkaar te helpen. Want men is altijd afhankelijk van anderen bij het voorzien in levensonderhoud. De één is goed in het drijven van vee, de ander weer in een ambacht. Men heeft elkaar dus altijd nodig binnen een maatschappij.

Zakaat is een vorm van maatschappelijke solidariteit. Het verschil zit in de religieuze plicht en vorm van aanbidding van Allah. Als alles in het heelal toch al aan Allah behoort en onze bezittingen slechts een waarborgsom zijn, deel ik Zijn bezittingen met de armen zoals Hij mij heeft opgedragen.

Op deze manier heb ik mij zowel aan Zijn woord gehouden als anderen blijdschap bezorgd en bovendien bevorder ik zo de maatschappelijke solidariteit.

Islam heeft zijn aanhangers nooit opgeroepen een leven te leiden waarbij men afhankelijk is van liefdadigheid. De betrokkenen worden geacht een eerzaam leven veilig te stellen in de islamitische gemeenschap voor degenen die zelf niet in staat zijn in hun onderhoud te voorzien. Maar  een ieder moet wel eerst pogen zelf in het onderhoud te voorzien, men mag niet bij voorbaat rekenen op steun van de anderen.   

“Niemand kan zeggen dat royaal zijn voor onze verwanten hen in hun trots kan beledigen. Dergelijke vrijgevigheid is het resultaat van affectie, sympathie en bewogenheid. Als je een gift aan je broer schenkt of een diner geeft uit eerbetoon voor je familie, zal je hen zeker niet vernederen of hun haat opwekken.”  (M. Qutb, Islam, de Onbegrepen Leefwijze, blz. 94)

Het geven van zakaat heeft vele voordelen zoals;

1-Het geven van zakaat betekent dank aan Allah voor het geven van draagkracht. Door deze verplichting uit te voeren betoont men zijn dankbaarheid.

2-De rijken slagen voor de beproeving die ze beleven. Want Allah schenkt de welvaart om de mens te testen.

“En weet, dat uw bezittingen en uw kinderen slechts een beproeving zijn en dat voorzeker bij Allah een grote beloning is.” (Enfaal, 8/28. Tegaboen, 64/15)

Allah wil de rijke mensen beproeven om te zien wie dankbaar is en wie ondankbaar is. (Koran, Neml, 27/40)

3-Indien men iemand helpt, in zijn behoefte voorziet, iets met liefde afstaat aan anderen krijgt men een fijn gevoel hierover. Door anderen blij te maken wordt diegene zelf blij.

“De moslim die geleid wordt door zijn religie wil graag waar hij ook gaat, geluk, vriendschap en vreugde verspreiden. Mensen gelukkig maken, binnen het kader van wat halal is, is een islamitische plicht die allereerst aangemoedigd wordt, zodat de omgeving  gevuld wordt met geluk, vreugde, vrolijkheid en vriendschappelijkheid.” Zakaat is het beste middel hiervoor.

De Profeet Mohammed zegt: “Ieder die een broeder ontmoet en hem gelukkig maakt met iets waar Allah van houdt die zal Allah op de Dag der Opstandig gelukkig maken.” (M. A. al-Hashimi, de Ideale Moslimman, blz. 313)

4-Alle mensen zijn tenslotte de kinderen van Adam, dus broeders van elkaar. Broeders dienen elkaar te helpen. Als men leeft in rijkdom en welvaart terwijl zijn broers of zussen het erg moeilijk hebben past dit niet in de regel van rechtvaardigheid en redelijkheid5-Zakaat verkleint de kloof tussen arm en rijk. Sommige gemeenschappen zijn zeer rijk terwijl anderen onder de armoedegrens leven. Dit is een maatschappelijke onbalans tussen bevolkingsgroepen. De verplichting die de Islam oplegt in de vorm van zakaat heeft als doel de balans te vinden en grote verschillen hierin te verminderen.

6-Bij sommige armen kan er jaloezie ontstaan jegens de rijken wegens hun bezittingen. Het stelen of afpakken van de rijken zullen ze daarom normaal vinden. De zakaat vermindert deze jaloezie en zorgt voor liefde en respect tussen deze groepen. Een mens zal degene die hem goed heeft gedaan nooit vergeten en altijd respecteren.

7-Zakat is één van de mooiste voorbeelden van solidariteit. In een gemeenschap heeft iedereen elkaar nodig. Iedereen heeft wel een ander nodig om wat voor reden dan ook. Zakaat is één van de manieren om elkaar bij te staan. Hoe sterk de overheden ook zijn, ze kunnen nooit in alle behoeftes van de mensen voorzien. Of hun kracht zal niet altijd even sterk zijn. Hun kracht kan niet altijd reiken tot in de huizen van behoeftigen. 

8-Economische welvaart kan leiden tot arrogantie. Zakaat voorkomt dat de rijken verwend raken en arrogant worden. Rijke mensen hebben de neiging te willen heersen of te kolonialiseren maar de zakaat steekt hier een stokje voor. Want door zakaat reserveren ze een deel van hun rijkdom voor de armen. De Koran zegt hierover:

“… opdat het (de bezittingen) niet alleen in omloop moge zijn tussen de rijken onder u...” (Hasjr, 59/7)

9-Letterlijk betekent zakaat ‘reiniging’. Zakaat reinigt de rijkdom van de rijken. 

Men kan zonder het door te hebben ten onrechte iets tot zijn bezit nemen, winst uit iets halen (het is sowieso Haram-verboden om dit opzettelijk te doen) of zijn kapitaal niet uitgeven op een manier zoals Islam het heeft geboden. Tevens kan men een onbegrensde liefde hebben voor zijn bezit zodanig dat men dit alleen maar wil verdubbelen. Al deze dingen kunnen de bezittingen ‘verontreinigen’ in figuurlijke zin. Door zakaat af te staan, reinigt men de rijkdom.

10- De zakaat leert de rijken dat ze niet met hun rijkdom maar kunnen doen wat ze willen en deze spenderen hoe ze willen. De oorspronkelijke eigenaar van alle rijkdom, Allah,  leert ons hoe om te gaan met dat wat ons gegeven is.

11-De zakaat  bezorgt een glimlach bij de behoeftigen, dit is pure schoonheid, en geluk. We moeten niet vergeten dat de Islam niet alleen de zakaat oplegt, maar alle vormen van liefdadigheid. Het vrijwillig helpen van mensen die hulp nodig hebben, helpen van verwanten en familie noemt men in de Koran ‘Infak’.

De Koran beveelt alle vormen van Infak aan en bekritiseert gierigheid en hebzucht.

“En laat degenen, die gierig zijn, ten opzichte van wat Allah hun van Zijn overvloed heeft gegeven, niet denken, dat het goed voor hen is, neen, het is slecht voor hen…” (Aali Imran, 3/180)

De Profeet heeft aangekondigd dat de gulle mensen het paradijs eerder zullen betreden dan de gierige.

12-De zakaat vermindert de liefde voor rijkdom, de begeerte voor bezittingen en geld, en gierigheid. De meeste mensen hebben een zwak hiervoor. Om zo veel mogelijk te bezitten raken ze in de ban van hebzucht.

Maar degene die zakaat afstaat, vindt hier een balans in en geeft een deel van zijn rijkdom die hij lief heeft weg aan de behoeftigen zoals Allah dat van hem wil. Dit zorgt er voor dat de gedachten over rijkdom bij mensen, op een redelijk niveau komen te staan.

13-Zakaat kan onenigheid en oorlogen voorkomen. De meest voorkomende oorzaak van oorlog is hebzucht en streven naar rijkdom en macht. Er heerst altijd een onderlinge strijd naar ‘meer’. Zakaat vermindert zulke gevoelens, zorgt voor broederschap, vrede, liefdadigheid en zorg voor anderen.

14-Zakaat leert ons delen. Het delen is een grote deugd. Gemeenschappen die veel delen zijn sterke maatschappijen. Wie het delen vergeet, vergeet de mensheid.

15-Wie vandaag hulp aanbiedt, kan morgen wanneer hij hulp nodig heeft, zelf hulp verwachten en krijgen. Wie vandaag de anderen vergeet, zal morgen zelf vergeten worden. Wie vandaag zo rijk is om zakaat te kunnen afstaan, kan morgen zelf in een situatie raken waarbij hij afhankelijk wordt van zakaat. Dit moet men nooit en te nimmer vergeten.

16- Zakaat geeft men van halal bezittingen. Een moslim die bewust genoeg is om zakaat te geven zal proberen om zijn bezittingen op een halal wijze te verdienen. Zakaat is een aansporing om op een halal wijze te verdienen. Verdiensten uit halal bewerkstelligen dat het aantal oprechte mensen in de samenleving zal groeien. De uitbuiting van de zwakkeren zal verminderen. En de behoefte om op een slinkse wijze geld te verdienen zal tot een minimum beperkt worden. Mensen die hun inkomsten haraam (verboden/ongunstig) verkrijgen zullen sowieso niet het bewustzijn hebben om zakaat te geven.

17- Door zakaat te geven zullen bezittingen tot ‘overvloed’ uitgroeien. Met overvloed wordt bedoeld dat bezittingen innerlijk vermeerderen. Dit betekent dat men zijn bezittingen voldoende acht of dat de behoefte aan meer bezittingen innerlijk zal verminderen. Sommigen bezitten miljoenen maar zullen dit niet voldoende vinden. Zij zullen nog meer willen bezitten. En daarom zullen ze met niemand willen delen. En sommigen bezitten maar weinig, echter hebben een innerlijke rijkdom en zijn tevreden. Zij voelen geen afwezigheid van iets. Iemand die zakaat geeft zal meer voldoening hebben. En ware rijkdom betekent tevreden zijn met wat men heeft.

De profeet zegt: `Ware rijkdom betekent geen grote getallen in bezittingen maar de innerlijke voldoening die men voelt.`  
 
18-Zakaat heeft twee kanten. Enerzijds de kant van degene die zakaat geeft en anderzijds van degene aan wie men de zakaat geeft. Zakaat geven is allereerst een plicht van alle moslims in welstand en een persoonlijke verantwoordelijkheid voor hen. Als men zakaat geeft zal men zijn eigen verantwoordelijkheid genomen hebben en de eisen van zijn geloof volbracht hebben, de proef met bezittingen hebben doorstaan en zijn gevoelens jegens bezittingen op een positief niveau hebben gebracht.

Kortom: de plicht tot het doen van zakaat draagt er toe bij dat de balans in de samenleving verwezenlijkt wordt. 

H. Ece

Islamitisch Geestelijk Verzorger