Oruçla ilgili bir seminer
Hüseyin K. Ece
30 Ağustos 2009
Selam-Dortmund/Almanya
“Sanman taleb-i devlet-i câh etmeğe geldik
Biz âleme bir yâr için âh etmeğe geldik”
Yenisehirli Avni
1-İman sevginin gereğidir
Bir yâr icin âh etmek... Ya da bir Yâr tanımak, başka yârlarin icinde.
Sevgi değer vermeyi ve itibar etmeyi gerektirir. Gercekten seviyorsan sevdiğine değer verirsin, ondan gelene, ona ait olana itibar edersin. Ya da ciddiye alirsin.
Imanin kaynagi da iste bu sevgidir. O bir Yâr’a olan sevgi O’na inanmayi gerektirir. Inanan bir kiomseye de ibadeti ancak bu essiz sevgi yaptirir.
Oruc/Ramazan bu sevginin tezahur ettigi mustesna bir andir. Hem de tam yureğin isidir. Yurekte koklesen iman, oruc olarak, dua olarak, niyaz olarak, infak olarak, diğergâmlık (isar) olarak, guzel ahlak olarak, dindarlık olarak tezahur eder.
İslâmî hayata yeni yeni alışmaya çalışan biriyle konuşuyoruz. “Ramazan yaklaşıyor, acaba oruç tutabilecek miyim bilmiyorum? Hele bir kaç sene sonra Temmuz’a gelecek. Neredeyse 17/18 saat aç kalarak oruç tutacağız. Bana şimdiden çok zor görünüyor” dedi.
Ona sordum: “Oruç ne ile tutulur, biliyor musun? Gülümsedi, bir şey demedi. Ben yüreği işaret ederek; “eğer bura ile tutarsan, oruç 24 saat de olsa başarırsın.” Mideyi işaret ederek, “eğer bura ile tutarsan 12 saati bile zor gelir. Orucu mide ile (yani sadece yemeden ve içmeden uzak kalarak) tutmayı değil, onu yüreğinle tutmayı dene.”
Anladım anlamında başını salladı.
2-Ramazan’ın önemi:
Oruç tutmanın mükafatı günahların affıdır:
“Kim inanarak ve sevabını Allah’tan bekleyerek Ramazanı
değerlendirirse geçmiş günahları affedilir.” (Buharî, Savm 5. İbni Mace Sıyam/2)
Oruç ibadetinini mükâfatını sonu yoktur:
Ebu Hüreyre (ra) anlatıyor: "Resulullah (sav) buyurdu ki:
"Ademoğlunun her ameli katlanır. Salih ameller en az on misliyle yazılır, bu yediyüz misline kadar çıkar. Allah (cc) şöyle buyurmuştur: "Oruç bu ölçünün dışındadır. Çünkü o sırf benim içindir, ben de onu (dilediğim gibi) mükâfaatlandıracağım. Kulum benim için şehvetini, yiyeceğini terketti...." (Kütüb-ü Sitte, 9/419)
Ebu Hüreyre’den (ra) rivayet edildiğine göre Resûlüllah (sav) şöyle buyurdu:
Allah (cc) "İnsanın oruç dışında her ameli kendisi içindir. Oruç benim içindir, mükâfatını da ben vereceğim" buyurmuştur. Oruç kalkandır. Biriniz oruç tuttuğu gün kötü söz söylemesin ve kavga etmesin. Şayet biri kendisine söver ya da çatarsa: 'Ben oruçluyum' desin.
Muhammed'in canı kudret elinde olan Allah'a yemin ederim ki, oruçlunun ağız kokusu, Allah katında misk kokusundan daha güzeldir.
Oruçlunun rahatlayacağı iki sevinç anı vardır: Birisi, iftar ettiği zaman, diğeri de orucunun sevabıyla Rabbine kavuştuğu andır." (Buharî, Savm 9. Müslim, Sıyam 163. İbni Mace Sıyam 1)
Ramazan’da bağışlanmayı kaçırmak büyük zarardır:
Ebu Hureyre’nin anlattığına göre Peygamber (sav) şöyle buyurdu: “Yanında anıldığım halde bana salavat getirmeyen adamın burnu sürtülsün. Ramazan’a kavuştuğu halde günahlarını affettirmeyen adamın burnu sürtülsün. Ebeveyni yanında yaşlılığa ulaştıği halde cenneti kazanamayan adamın burnu sürtülsin.” (Tirmizî, Daavât 100)
Oruç ibadetinin bir eşi yoktur.
Ebu Ümâme (ra) anlatıyor: "Ey Allah'ın Resülü dedim, bana öyle bir amel emret ki (yaptığım takdirde) Allah beni mükâfaatlandırsın.”
"Sana dedi, orucu tavsiye ederim, zira onun bir eşi yoktur” dedi. (Nesâi, Sıyam 43; 2222)
3-Mide mi yürek mi
Böylesine önemli bir nasıl yerine getirilmeli ki, yukarıda sayılan mükâfatlar, sonuçlar elde edilsin, Ramazan’a katılmak hedefine ulaşsın, maksat hasıl olsun?
Sahi orucu hangi organ tutar? Mide mi, yürek mi ?
Orucu yalnızca belli saatlerde yemeden ve içmeden uzak kalmak zannedenler, saatleri sayarlar. Sık sık takvime/imsakiyeye bakarlar. İftar topunun atılmasını, minarelerin ışığının yanmasını, ezanın okunmasını beklerler.
Orucu yemeden ve içmeden uzak kalmak şeklinde anlayanların bir Ramazanı yemek terifleriyle, pide çeşitleriyle, donanmış sofra hayalleriyle dolu olur. (Tilkinin kırk fıkrasının otuzdokuz tanesinin tavuk üzerine olması gibi.)
Nedendir bilinmez, Ramazan ayı gelince maalesef müslümanların bir çoğunda bir telaştır başlar. Konular döner dolaşır, yemekle ilgili bir noktaya gelir. Alış verişler artar. İftar sofrasına alabildiğine yemekler yığılır, sonra da buna Ramazan’ın bereketi denilir. (Bilmiyorum bereketi iftar sofrasındaki yemek çeşidinin çokluğu şeklinde mi anlamalı?)
Ramazan ayı gelince -özellikle bizim ülkemizdeki- yazılı ve görsel basın yemek konularına daha fazla yer verir. Medya da alabildiğine iştah açtıran, ağzı sulandıran yemek tarifleri, yemek çeşitleri, padişah sofraları sunar. Yemek ziyafetlerinden bol bol bahsedilir.
Yemek yemek yemek... Ortalığı bir yemek kültürü kapsar ki, insanlar sanki kıtlıktan gelmişler gibi. Hiç bir ayda olmadığı kadar yemekle ilgili konuşulur, yemek gündeme gelir. Boy boy yemek listeleri, iftar menüleri, yemek yeme adresleri.
Bunda bir kasıt yoksa, peki anlamı nedir bunun? Niçin yemek olayı Ramazan ayında bu kadar konuşulur? Neden yemek gündemden düşmez? (Ramazan ayı gelince yemek çevresinde gürültü koparan medya mensuplarının oruç tutup tutmadıklarını, ya da orucu ne ile tuttuklarını merak ediyorum.)
Allah aşkına, müslümanlar Ramazan’ı yemek kültürü artsın diye mi karşılarlar? Oruç daha çok yemek için mi tutulur? Neden iftar olunca çoğumuz sofraya aç kurt gibi saldırırız?
Tamam, aç insan elbette yemek ister. Bedenin ihtiyacı elbette önemlidir. Peygamber (sav) iftarda acele etmeyi de tavsiye etmiştir.
Ancak bu aç kurt olmak anlamına gelmez ki. Bu, orucun hikmetini unutmak demek değil ki. İftar vakti de sadece açlıktan kurtulmak anlamına hiç gelmez.
Oruç acaba mideye mi tutturulur, yoksa duygulara mı? Oruçtan maksat perhiz mi, yani mideyi ıslah mı, yoksa duyguları ıslah mı? Oruçla mide sağlığı mı asıl hedef, yoksa yürek, ahlâk, takva sağlığı mı?
4-İbadetlerin amacı;
İlmihal kitaplari ibadetin uc amac icin yapildigini soylerler. Allah ibadete layik oldugu icin, Cennete kavusmak icin ve Cehennem azabindan kurtulmak icin.
Bunlar dogrudur. Ancak buna sunlar da eklenmelidir:
a-Şükür için,
Öncelikle Allah’ın nimet verici olduğunu bilmek gerekir. Nimete de şükredilir. Şükredilen nimet artar. Bu artış bereket şeklinde veya insanın içinde tatmin ve kanaatkârlık şeklinde tezahür eder.
b-Uydurma ilâhların esaretinden kurtulmak için,
İnsan ya Allah’a veya tanrılara ibadet eder. İki tanrıya ibadet etmek ne kadar zordur.
c-Bedeni ve ruhu disipline etmek (itminan) için
الَّذِينَ آمَنُواْ وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ {28} الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ طُوبَى لَهُمْ وَحُسْنُ مَآبٍ {29}
d-Güzel ahlâk ve mutluluk için
مَنْ عَمِلَ صَالِحاً مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ {97}
4-Orucun hedefi
Ebu Hureyre’nin (r.a.) rivayetine göre Rasûlüllah (s.a.v.) söyle buyurdu;
“Nice oruç tutanlar vardır ki, kendisine sadece susuzluğu kalır; nice gece namazına kalkanlar da vardır ki, sadece gece uykusuz kalmış olur.” (İbn Mâce, Siyâm 21. Müsned 2/373)
Ebu Hureyre’nin (ra) rivâyetine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurdu: "Kim yalanı ve onunla ameli terketmezse (bilsin ki) onun yiyip içmesini bırakmasına Allah'ın ihtiyacı yoktur." (Buharî, Savm/8, Edeb/51. İbni Mace, Sıyam 21)
Bu iki hadiste oruç hakkında önemli ipuçları var. Oruç tutmanın hedefini, maksadını, hikmetini özet bir şekilde haber veriyorlar. Burada orucu hangi uzvumuzla tutacağımızı ve sonunda neyi kazanmayı hedeflememiz gerektiğini öğreniyoruz.
Ya,,, demek ki nice oruç tutanlar, ya da nice oruç tuttuğunu zannedenler vardır ki; sadece aç kalmış olurlar. Orucun hedeflerine ulaşamazlar. Oruçla elde edilmesi gereken kârları elde edemezler. Oruçla varılması mümkün olan menzile ulaşamazlar.
Mesela, kim yalanı terketmezse; yani yalanın her çeşidine karşı tavır almazsa; Allah’a ve onun kullarına karşı yalan söylemeye devam ederse, işini, sözünü, va’dini yalan üzerine bina ederse; onun oruç tutuyorum zannıyla aç kalmasına gerek yoktur.
Daha doğrusu Allah (cc) “oruç size farz kılındı” derken insanların belli saatlerde aç kalmasını değil, bununla nefislerini eğitmelerini, razı olunmayan amelleri terketmelerini, istenmeyen tavırları bırakmaları istemektedir.
5-Oruç ve Rabbanİ eğitim
İslâm esasen insanın her açıdan terbiyesi/eğitimidir. Âlemlerin Rabbi (cc) insanın biyolojik yapısını terbiye etti, düzenledi ve biçime koydu. Onu harika ve mucizevî bir şekilde var etti. Bununla birlikte onu eğitmek için de mürşid (eğitici) olan Peygamberini (sav) ve İslam nizamını gönderdi.
Ali İmran;
مَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُؤْتِيَهُ اللّهُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ ثُمَّ يَقُولَ لِلنَّاسِ كُونُواْ عِبَاداً لِّي مِن دُونِ اللّهِ وَلَـكِن كُونُواْ رَبَّانِيِّينَ بِمَا كُنتُمْ تُعَلِّمُونَ الْكِتَابَ وَبِمَا كُنتُمْ تَدْرُسُونَ {79}
İslamî ibadetler bir açıdan kulluk veya şükür borcu ise; bir açıdan da inasanın Rabbanî eğitimidir. Onun olgun, kaliteli, fıtrata (yaradılışa) uygun bir terbiyeden geçmesini sağlamaktır. Her bir ibadette, insanın bir yönünü eğiten bir ilke vardır. Her bir ibadet kendisini yerine getiren insana fayda sağlar, onun bir duygusunu ıslah eder, onun davranışlarına etki eder. Hiç bir ibadet gayesiz, hikmetsiz, içi boş değildir. İbadetler sadece yerine getirilsin diye emredilmemiştir.
Allah (cc) insana bir şey kazandırmayan, onu ıslah etmeyen, ona dünya ve ahirette fayda sağlamayan bir şeyi emretmez.
Allah (cc) fayda sağlayan bir bir şeyi de yasaklamaz. İslâmda emredilenler insana mutlaka faydalıdır, yasaklananlar ise mutlaka zararlıdır.
Oruç bu ibadetlerden sadece birisidir.
İslâm fıkhına göre o bedenî bir ibadettir. Yani bedenle, bedendeki organlarla yerine getirilir. Orucun fıkhî tarifi elbette böyledir.
Bu ibadetin de –hadiste geçtiği gibi- imandan kaynaklanması ve ihlasla (samimiyetle) yerine getirilmesi gerekir.
Oruç acaba mideye mi tutturulur, yoksa duygulara mı? Oruçtan maksat perhiz mi, yani mideyi ıslah mı, yoksa duyguları ıslah mı? Oruçla mide sağlığı mı asıl hedef, yoksa yürek, ahlâk, takva sağlığı mı?
Bunlar düşünülmeye değer.
6-Ameller niyete göredir
Bilindiği gibi yapılan işler niyetlere göre değer kazanır. Kim her hangi bir işi (ameli) para kazanmak için, gösteriş için, bir çıkarı için veya Allah rızası için yaparsa ona göre karşılık alacaktır.
Bu gerçek bir hadiste şöyle açıklanıyor:
Hz. Ömer (ra) anlatıyor: "Resûlullah (sav) buyurdu ki:
"Ameller niyetlere göredir. Herkese niyet ettiği şey vardır. Öyleyse kimin hicreti Allah'a ve Resülüne ise, onun hicreti Allah ve Resülünedir. Kimin hicreti de elde edeceği bir dünyalığa veya nikâhlanacağı bir kadına ise, onun hicreti de o hicret ettiği şeyedir." (Buhârî, Bed'ü'l-Vahy 1, İman 41. Müslim, İmâret 155. Ebu Dâvud, Talâk 11. Tirmizi, Fedâilu'l-Cihâd 16. Nesâî, Tahâret 60)
Abdullah ibnu Ömer (ra) anlatıyor: "Resülullah (sav) buyurdu ki:
"Allah bir kavme azap indirdi mi, o azab, kavmin içinde bulunan herkese isabet eder. Sonra, (Kıyamet gününde) herkes niyetlerine (ve amellerine) göre diriltilirler." (Buhârî, Fiten 19. Müslim, Sıfatu'l-Cenne 84)
7-İhlas
Bir ameli Allah rızası niyeti ile yapmak samimiyettir. Samimiyetin din dilindeki diğer adı ‘ihlas’tır.
İhlas, dini yalnızca Allah’a tahsis etmek, sadece Allah’ın dinin kabul etmek, kulluğu sadece Allah’a hasretmek olduğu gibi, imanda ve kullukta samimi, dürüst olmak ve sadakat göstermektir. (Isfehânî, Müfredât s: 221)
Allah (cc) kullarına, kendisine ihlasla/samimiyetle, içten gelerek, isteyerek ve severek ibadet etmelerini istiyor. Böyle bir ibadetin Allah (cc) katında değerli olacağı ve mükâfatının ise çok çok fazla olacağı açıktır. (Zümer 41/2, 3, 11, 13. Beyyine 98/5)
إِنَّا أَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ فَاعْبُدِ اللَّهَ مُخْلِصاً لَّهُ الدِّينَ {2}
“(Resulüm!) Şüphesiz ki Kitab'ı sana hak olarak indirdik. O halde sen de dini Allah'a has kılarak (ihlas ile) kulluk et.” (Zümer 39/2)
أَلَا لِلَّهِ الدِّينُ الْخَالِصُ وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مِن دُونِهِ أَوْلِيَاء مَا نَعْبُدُهُمْ إِلَّا لِيُقَرِّبُونَا إِلَى اللَّهِ زُلْفَى إِنَّ اللَّهَ يَحْكُمُ بَيْنَهُمْ فِي مَا هُمْ فِيهِ يَخْتَلِفُونَ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي مَنْ هُوَ كَاذِبٌ كَفَّارٌ {3}
“Dikkat et, halis din yalnız Allah'ındır. O'nu bırakıp kendilerine bir takım dostlar edinenler: Onlara, bizi sadece Allah'a yaklaştırsınlar diye kulluk ediyoruz, derler. Doğrusu Allah, ayrılığa düştükleri şeylerde aralarında hüküm verecektir. Şüphesiz Allah, yalancı ve inkarcı kimseyi doğru yola iletmez.” (Zümer 39/3)
قُلْ إِنِّي أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللَّهَ مُخْلِصاً لَّهُ الدِّينَ {11} وَأُمِرْتُ لِأَنْ أَكُونَ أَوَّلَ الْمُسْلِمِينَ {12} قُلْ إِنِّي أَخَافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ {13} قُلِ اللَّهَ أَعْبُدُ مُخْلِصاً لَّهُ دِينِي
“De ki: Bana, dini Allah'a halis kılarak O'na kulluk etmem emrolundu.
Bana müslümanların ilki olmam emrolundu.
De ki: Rabbime karşı gelirsem, doğrusu büyük günün azabından korkarım.” (Zümer 39/11-13)
Yine Allah (cc) kullarından din’i yalnızca O’na has kılarak, samimi bir şekilde, bir anlamda yalnız O’na teslim olarak dua etmelerini istiyor. (A’raf 7/29. Mu’min 40/14, 65)
قُلْ أَمَرَ رَبِّي بِالْقِسْطِ وَأَقِيمُواْ وُجُوهَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَادْعُوهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ كَمَا بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ {29}
“De ki: Rabbim adaleti emretti. Her secde ettiğinizde yüzlerinizi O'na çevirin ve dini yalnız Allah'a has kılarak O'na yalvarın. İlkin sizi yarattığı gibi (yine O'na) döneceksiniz.” (A’raf 7/29)
فَادْعُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ {14}
“Haydi, kafirlerin hoşuna gitmese de Allah'a, Allah için dindar ve ihlaslı olarak dua edin!” (Mü’min 40/14)
هُوَ الْحَيُّ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ فَادْعُوهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ {65}
“O daima diridir; O'ndan başka hiçbir tanrı yoktur. O halde dinde ihlaslı ve samimi kişiler olarak O'na dua edin. Her türlü övgü alemlerin Rabbi Allah'a mahsustur.” (Mü’min 40/65)
İnsan darda kaldığı, bütün ümitlerin tükendiği, çaresiz kaldığı anlarda Din’i Allah’a has kılarak sadece O’na dua eder. Yani artık Allah’a teslim olur ve yardım için O’na yalvarır. (Yunus 10/22. Ankebût 29/65. Lokman 31/32.)
فَإِذَا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ يُشْرِكُونَ {65}
“Gemiye bindikleri zaman, dini yalnız O'na has kılarak (ihlasla) Allah'a yalvarırlar. Fakat onları salimen karaya çıkarınca, bir bakarsın ki, (Allah'a) ortak koşmaktadırlar.” (Ankebut 29/65)
Kur’an ihlaslı kullara ‘muhlıs’ diyor ve onları övüyor. Mesela Musa (as) Meryem, 19/51, Yusuf (as) (Yusuf 12/24) Allah’a karşı samimi ve içten idiler.
Allah (cc) cehennem azabından ihlaslı kullarını uzak tutacak. (Saffat 37/40, 74, 128, 160, 169)
Şeytan Allah’ın ihlaslı kullarını saptıramaz. (Sad 38/83. Hıcr 15/40)
İhlas, amellerin hangi niyetle yapıldığını gösteren bir ölçüdür. Ancak bu ölçü yürektedir ve bunu Allah’tan başka kimse bilemez ve ölçemez.
8-Nasihat da ihlastır
Ebu Ümâme anlatıyor:
(Allah Rasûlü) “Din nasihattır/samimiyettir” buyurdu. “Kime Yâ Rasûlallah?” diye soruldu O da; “Allah’a, Kitabına, Peygamberine, müslümanların yöneticilerine ve bütün müslümanlara (karşı)” diye cevap verdi.” (Müslim, İmân 95)
Buradaki nasihat Türkçe’ye genellikle “öğüt vermek, doğru yolu göstermek” şeklinde çevrilir.
Ancak bu hadiste nasihat’ın; ihlas, samimiyet, sadakat ve itaat manasına geldiğini görmekteyiz.
Bu kelimenin kökü olan ‘nasaha’ fiili bir âyette şöyle geçiyor:
“Zayıflar, hastalar, harcayacak bir şey bulamayan yoksul kimseler için, Allah’a ve Rasulü’ne karşı nasih (samimi) oldukları sürece (sefere katılmamalarından ötürü) bir günah yoktur...” (Tevbe, 9/91)
لَّيْسَ عَلَى الضُّعَفَاء وَلاَ عَلَى الْمَرْضَى وَلاَ عَلَى الَّذِينَ لاَ يَجِدُونَ مَا يُنفِقُونَ حَرَجٌ إِذَا نَصَحُواْ لِلّهِ وَرَسُولِهِ مَا عَلَى الْمُحْسِنِينَ مِن سَبِيلٍ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ {91}
Burada geçen ‘nasaha’ fiili, yapılan işin her türlü aldatmadan uzak ve arınmış olması demektir. (İbni Manzur, Lisanü’l-Arab, 14/268. Firûzâbadî, Kamusu’l-Muhît, s: 245. Isfehânî, Müfredat s: 753)
Bir şeyin ‘nush’ olması onun hâlis, arı duru olması demektir. Bal, kendi mumundan süzülmüş olduğu zaman ‘nâsıh’ bal derler, yani saf bal.
Bir kimsenin birine nush ile söz söylemesi yani nasihat etmesi; ona samimi ve ihlaslı olarak bir şey demesi manasındadır. (Kurtubî, Tefsir (ter.) 8/355
Bu âyetteki ‘nasaha’ fiiline nasihat (öğüt) anlamı verilirse o zaman şöyle demek gerekir: Bu sayılanlar “...Allah’a ve Rasûlüne nasihat ettikleri (öğüt verdikleri) sürece...”
Bu ise olmayacak şeydir. İnsan Allah’a ve elçisine nasihat edemez ki.
Burada kasdedilen, imanda ve Peygamber’e itaatte samimi olduğu halde zayıflığından dolayı Peygamberin seferberlik davetine katılamayanların durumudur. Onlar, sefere katılmadıkları halde, eğer Allah’a ve Peygamberine karşı samimi (ihlaslı) iseler, onlara bir günah yoktur.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَّصُوحاً عَسَى رَبُّكُمْ أَن يُكَفِّرَ عَنكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَيُدْخِلَكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ يَوْمَ لَا يُخْزِي اللَّهُ النَّبِيَّ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ نُورُهُمْ يَسْعَى بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيْمَانِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَتْمِمْ لَنَا نُورَنَا وَاغْفِرْ لَنَا إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ {8}
‘Nâsuh/samimi’ tevbe buradan gelmektedir. ‘Nâsuh tevbe’ (Tahrim, 8); pişmanlıkta, günahlardan vazgeçmede samimi/içten olmaktır. (Kurtubî, Tefsir (ter.) 17/484)
Pek çok hadiste nasihat (nasaha fiili) samimiyet, ihlas, sadakat manasında kullanılıyor. Mesela;
“Rabbine karşı ibadet görevini ve efendisinin kendi üzerindeki nasihat ve itaat haklarını yerine getiren bir köle için iki ecir vardır...” (Buhari, Itak 17)
Bir kölenin efendisine öğüt vermesi pek mümkün olmayacağından, bu hadisteki nasihat kelimesinin manası samimiyet, sadakat/bağlılık olarak anlaşılmalıdır.
9-İhlas ve oruç
Din, gerçekten nasihattır. Yani “din ihlastır, sadakattir, samimiyet ve itaattir”.
Dine inanmak, dini yaşamak, dinin ölçülerine uymak, gizli ve açıkta din açısından dürüst olmak, her pozisyonda dinde sadakat sahibi olmak samimiyet/ihlasla olduğuna göre; oruç ancak bu samimiyetle tutulur.
Müslümanı yemeden, içmeden ve şehevî isteklerinden günün belli saatlerinde uzak tutan bu samimiyettir, imandaki bu ciddiyettir.
10-Oruç imsaktır;
a-Kendini tutmak,
İşin başı bu; kendini tutabilmek. İnsan kendini tutamadığı zaman hata yapar, suç işler. Kendini tutamayan kırar döker. Özne olamaz, nesneleşir. Hâkim olmaz, mahkûm olur. Sahip olamza, sahip olunur. Etken olmaz, edilgenleşir. Bu gibiler iç güdülerinin esriri olurlar. Onu bilinç değil, bilinç altı yönetmeye başlar. Tersi, insana ters işler yaptırır.
Oruç insana kendini (güdüleri) tutmayı öğretir.
b-Yemeyi içmeyi tutmak
Her ibadetin bir sekli vardir. Bu bir anlamda ibadetin teknik boyutudur. Ama ibadet sadece sekilden ibaret degildir. Onu ibadet yapan asil muhtevasidir.
Oruçta yeme içmeyi terk, kendini tutmayı, iradeye hakim olmayı gösterir.
c-Çeneyi tutmak:
İnsanın başına dili yüzünden neler gelir, hepimiz biliriz. İman ikrarı da inkâr ikrarı da dil ile olur. Yalan da dille söylenir, sadık olmak da dille beyan edilir. Gevezelik de dillle yapılır, dedikodu da.
Oruç müslümana diline sahip olmayı öğretir.
d-Şehveti tutmak
Şehvet iştahtır. Bu iştah (şehvet) karşı cinse olduğu kadar; yemeğe, mala, makama, ve diğer şeylere de yöneliktir. Meşrusu vardır, gayri meşrusu vardır. Oruç bu lüzumlu ama aşırı kullanıldığı zaman insana vercek ontolojik kabiliyetini (kuvvetini) oruçla tutar, sınırlandırır.
f-Hırsları tutmak
Bu âleme “sahip olmak” için geldiğini sananlar gücün, paranın, karının, sarının, sapın, samanın ardında bir ömür koştursunlar. Biz “şâhid olmak” için geldiğimizi unutmayalım.
İnsan hırs sahibidir. Bunu knaatle dengelemek gerekir. Oruç açlığı hatırlattığı gibi muhtaçların halini de hatırlatır.
g-Tul-u emeli tutmak;
Şuna şuna sahip olacağım deyip ahireti unutmak, kulluğu unutmak. Çok yaşayacağını zannedip hep dünya için çalışmak.
Oruç mahrumiyeti, sonlulğu, terketmeyi, az ile yetinmeyi öğretir.
11-Oruç müstesna bir ibadettir.
Zira o ancak bedenin çok çok ihtiyaç duyduğu, iştahların peşine düştüğü zaman; ağızların suyunu akıtan yiyecek ve içeceklere mesafeli olabilme, nefsi onlardan bir müddet mahrum edebilme yiğitliğidir.
Nefsine hakim olmak kuvvetli bir irade işi, en ihtiyaç duyulduğu anda bile kendine hakim olma ciddi bir başarı ise; oruç tutmaya neden yiğitlik demeyelim.
Oruca riyanın (gösterişin) karışması mümkün değildir. Oruç tutan onu yalnızca Allah rızası için tutar. Başkalarının hoşuna gitmek için oruç tutulması mümkün değildir. Zira kapalı yerlerde insan kendi vicdanıyla ve Allah’ın görüp-gözetmesiyle başbaşadır. Bazı yerlerde insanı ne başkaları görebilir, ne de polis denetimindedir. Allah’ın kendisini murakabe etmediğine inanan, ya da bu murakabeyi unutan kimseler, hata yapar, günah işlerler.
O yüzden oruçlu müslüman zor olsa da, gündüzler uzun olsa da, açlıktan kıvransa, susuzluktan dili damağına yapışsa da, gizli veya açıkta bir şey yemez ve içmez. Zira o Allah’a söz vermiştir, iftar vaktine kadar ağzını bağlamıştır, nefsine gem vurmuştur, Allah rızası için nefsine hakim olacaktır.
Hz. Ali’nin (ra) şöyle dediği rivâyet edilmiştir: “Allah (cc) orucu, halkın ihlâsını imtihan etmek için farz kıldı.” (Nehcü’l- Belâğa)
Orucu yemeden ve içmeden uzak kalmak şeklinde anlayanların bir Ramazanı yemek tarifleriyle, pide çeşitleriyle, donanmış sofra hayalleriyle dolu olur.
Müslümanlar Ramazan’ı yemek kültürü artsın diye karşılamazlar. Onlar orucu daha çok yemek için, ya da perhiz için tutmazlar. Onlar orucu ve oruç ayını Allah’ın yeryüzüne indirdiği gök sofrası sayarlar. O gök sofrasının kendilerini maddi ve manevi olarak doyurduğunun farkına varmaya çalışırlar.
Hiç gök sofrasının doyurduğu nefis aç gözlü olur mu? Hiç gök sofrasına buyur edilen yürek doymaz mı, tatmin olmaz mı, umduğuna kavuşmaz mı?
Ramazan, kendisini bu şekilde değerlendiren için mübarek olur, bereket ve rahmet getirir. Aziz bir misafir gibi gelir. Hiç bir şey eksiltmez, çok şey bırakarak bir sene sonra gelmek üzere gidr.
Ramazanı böyle değerelndierenlerin ömürleri Ramazan olur. Onlar gerçek şahidlerden olurlar.
Hakkı şahitleri iman ederekrek yürekten oruç tutarlar, oruç ta onları tutar, kaldırır, adam eder. Orucu hakkıyla tutanları oruç başlarını dik tutar, onlara onur ve kimlik güveni verir.
Böyle bir ibadet ancak yürekle, yürekteki imanın getirdiği ihlasla/samimiyetle tutulur.
Sözün özü; yürek ile oruç tutmak asıl hedeftir ve ihlasın/samimiyetin göstergesidir.