Bir seminer
Hüseyin K. Ece
23 Mart 2008
Amersfort
Konu ile ilgili kavramlar:
Irz,
Namus,
İffet,
Şeref,
Haya/Ar,
Edep,
Haysiyet (onur)
*Irz nedir?
*Namus nedir?
Namus; insanlar arasında şerefli ve lekesiz bir şekilde yaşama demektir.
Türkçe’de namus kelimesi yaygın bir biçimde ırz, iffet, edep, haya, doğruluk, itibar, güvenilirlik, şeref ve haysiyet gibi, yüksek erdem ifade eden huylar yerine kullanılmaktadır.
*Haya nedir?
Utanma, âr, nâmus. Çirkin şeylerden sıkılma veya edebe uymayan bir şeyin meydana gelmesinden dolayı kalbde meydana gelen rahatsızlık.
Hayâ îmândandır. Îmânı olan Cennet'tedir. Fuhuş kötülüktür. Kötüler Cehennem'dedir. (Et-Tergîb vet-Terhîb, Buhârî)
”Allahü teâlâdan hayâ ediniz! Hakîkî mânâda Allahü teâlâdan hayâ etmek, kötü düşüncelerden uzak durmak, helâl lokma yemek ve ölümü hatırlamaktır. Âhireti isteyenler dünyânın zînetinden süsünden uzaklaşır. İşte bunları yapmak, Allahü teâlâdan hakkıyla korkmak demektir. (Tirmizî, Taberânî)
*Edep nedir?
Edep, bir toplumda örf, adet ve kural halini almış iyi tutum ve davranışlar veya bunları kazandıran bilgi anlamında kullanılan terimdir. Terbiye, kavlen, fiilen insanlara lütuf ile muamele etmek, güzel ahlak, usluluk, haya, sünnete uygun hareket etmek demektir.
*Şeref/haysiyet nedir?
Şeref kavramı aşağıdaki anlamlarda kullanılabilir:
- Başkalarının gösterdiği saygının dayandığı kişisel değer, onur.
- Erdem, gözü peklik ve yetenekle kazanılmış iyi şöhret.
- Büyüklük, ululuk, üstünlük anlamına gelen erkek ve ya kadın adı.
- Şeref (din), insan olma erdemlerinin tümüne sahip olmak.
Şeref; ömrünü iftiharlarla doldurmaktır.
*İffet nedir?
İffet; "Şehvet duygusunun bedendeki fücur (sınır tanımayan şehvet) ve humûd (iktidarsızlık, isteksizlik) ortasında dengeli bir şekilde bulunması hali. Yani helâl olan hanımına ve cariyelerine karşı şehvet duyup bunun dışında kalan kadınlara karşı şehvet hissine kapılmama" (Tehânevi, Keşşafu lstılâhâti'l-Funûn, II, 1010).
Kur’an’da ve hadislerde ‘namus’ kelimesi yerine daha çok ‘iffet, haya ve mahrem yerlerini koruma’ şeklindeki ifadeler kullanılmış, bu gibi sıfatlara ve ahlâka sahip mü’minler övülmüştür.
“Ve onlar ırzlarını (namuslarını) korurlar; ancak kendi eşleri ya da sağ ellerinin sahip oldukları başka; çünkü onlar bundan dolayı kýnanmazlar. Fakat bunun ötesini arayanlar; artık onlar sınırı çiğneyenlerdir.” (70 Mearic/28-31. Ayrıca bak. 23 Mü’minûn/1-7)
Kur’an, mü’min erkekler ile mü’min kadınları iffetli olmaya davet ediyor, gözlerin harama bakmaktan sakındırıyor, mahrem yerlerini korumalarını emrediyor. Kadınlara iffetlerini korumaları için tesettürü (kapalı giyinmeyi) buyuruyor. (24 Nûr/30-31)
Mü’minler namus ve iffetlerine düşkündürler. Bunlara gölge düşürecek, onların iffetsiz ve namussuz tanınmasına sebep olacak her türlü aşırı davranışlardan kaçınırlar. İffetlerini korumanın tedbirlerini alırlar.
Hatta onlar namuslu kimselere yalan yere iftira atmaktan bile Kur’an’ın emriyle uzak dururlar. (24 Nûr/4, 23-24. 33 Ahzab/58)
Namuslarını korumanın yollarýný öðrenirler ve bunu pratik hayatlarýnda uygularlar. (24 Nûr/26)
İffet; insanın dine ve edebe aykırı söz ve fiillerden uzak durması, tabii bir duygu olan cinsel arzu ve isteklerinin meşru ölçüler çerçevesinde karşılanmasıdır. Başka bir ifadeyle iffet; insanı kemale ulaştıran bir ziynet ve erdemdir.
Kişi namusunu iffet ve edep ahlâkıyla korur. İffetli bir kimse din dilinde namuslu kimsedir.
İffetin üç sahası vardır:
- Avret yerlerini kapayarak,
- Çirkin, pis, ahlak dışı söz ve davranışlardan sakınarak,
- Gayri meşru ilişkilerden sakınarak
Bir kaç önemli nokta:
* Şüphesiz İslam dini bütün hayırları kapsayan ve bütün fazilet olgularını içeren bir şekilde gelmiştir.
* Yüce ve değerli davranışları emretmiş, adisinden ve değersiz davranışlardan sakındırmıştır.
* İslâm, insanı değerli yapan kuralları getirmiş, onu kirleten ve değersiz kılan şeylerden uzaklaştırmıştır.
*İslam'ın en yüce amaçlarından ve en büyük hedeflerinden biri de nefislerde iffet, onurluluk ve temizlik duygusunu yerleştirmektir. Topluma, faziletler ve güzellikler yerleştirerek onu; alçak ve çirkin şeylerden, büyük günahlardan uzak tutmaktır. İşte bu amaçla İslam, insanın hayvani şehvetlerden ve şeytani ahlaktan uzak durmasına gayret eder.
*İffet ve namus duygusu, müslümanın şerefini artırır ve değerini yüceltir.
*Müslüman kimsenin iffetine ve namusuna kötü gözle bakmaz. Kendi namus ve iffetini değerli bildiği gibi, diğer mü’min kardeşlerinin namusunu da öylece değerli bilir ve korur.
*Her türlü kötü ahlâk, çirkin davranışlar mü’minin kalitesini düşürür.
*Harama bakmak, zina etmek, zinaya sürükleyen yollara girmek, İslâmın getirdiği giyme ölçüsünü korumamak; şüphesiz iffete zarar verir. İffet ve namusu koruyan en güzel duygulardan biri de utanma (ar) duygusudur.
* İffetli olan, aile efradının da iffetli olmasını ister. Onları da kötülükten korur. Kendisi kötü olursa, birgün çoluk çocuğu da Allah saklasın kötü yollara düşebilir. Çocuklarının iffetsiz olmasını hangi ana-baba isteyebilir? Çocuklara iyi örnek olmak gerekir. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:
(İffetli olursanız, kadınlarınız da iffetli olur. Ana-babanıza ihsan ederseniz, çocuklarınız da size ihsan eder!) [Taberânî]
“Mümin erkeklere söyle; gözlerini haramdan sakınsınlar, ırzlarını,iffetlerini korusunlar. Bu davranış onlar için daha nezihtir. Şüphesiz Allah onların yaptıklarından hakkıyla haberdardır. Mümin kadınlara da söyle; gözlerini haramdan sakınsınlar, ırzlarını, iffetlerini korusunlar…”[ Nur, 24/30-31]
"... Irzlarını koruyan erkek ve kadınlar... Allah bunlara bir mağfiret ve büyük bir mükafât hazırlamıştır" (el-Ahzâb, 33/35). "Onlar ki avret yerlerini (namuslarını) korurlar... İşte bunlar, cennetlerde ikram olunanlardır" (el-Meâric, 70/29-35).
Kur’an-ı Kerim’de hiçbir delile dayanmadan başkalarının namusu hakkında olumsuz ifadeler kullananlar için,
“İffetli, hiç bir şeyden habersiz, mümin kadınlara zina isnat edenler, gerçekten dünya ve âhirette lânetlenmişlerdir. İşlemiş oldukları günahtan dolayı dillerinin, ellerinin ve ayaklarının kendi aleyhlerine şahitlik edecekleri günde onlara çok büyük bir azap vardır.”[ Nûr, 24/23-24] buyurulmuştur.
İffetin Düşmanları:
1-Kötü ahlâk,
2-İslamî ölçülere aldırmamak,
3-Haya duygusunu kaybetmek,
Peygamberimiz buyuruyor ki:
“İnsanlar peygamberliğin sözünden şunu da öğrendiler: Utanmasan dilediğini yap.” (Ebu Davud, Edep/6, Nu: 4797)
4-Şehvetinin esiri olmak,
5-Açık-saçıklık,
Peygamber (sav) buyuruyor ki: “Edep yerimi elbisemden saklamak imkanı olsaydı, onu elbisemden bile saklardım.”
6-Kadınlara kötü niyetli bakış,
(Mü'minlere söyle ki; gözlerini (harama bakmaktan) sakınsınlar, edep yerlerini de korusunlar. Böylesi onlar için daha temizdir. Şüphe yok ki Allah, yaptıkları işlerden çok iyi haberdar olandır. Mü'min kadınlara da söyle ki; gözlerini (haramdan) sakınsınlar ve edep yerlerini korusunlar.) (24/en-Nûr/30-31)
Allah (cc), edep yerlerini muhafaza eden erkekleri ve kadınları övüyor:
“(Mü'minler gerçekten felah bulmuşlardır. Onlar ki, namazlarında huşû içindedirler. Onlar boş şeylerden yüz çevirirler. Onlar zekatı edâ ederler. Onlar edep yerlerini (ırzlarını) muhafaza ederler.)” (23/el-Mü'minûn/1-5)
7-Zinaya götürücü yerlerde dolaşmak
Rasûl-i Ekrem (s.a.v.) Efendimiz şöyle buyuruyor:
"Birinizin başının, demirden bir şişle dürtülmesi, onun için, nâmahrem bir kadına dokunmasından daha hayırlıdır." (167)
"Gözlerin zinâsı bakmaktır. Kulakların zinâsı dinlemektir. Dilin zinâsı konuşmaktır. Elin zinâsı yapışmak, tutmaktır. Ayağın zinâsı da yürümektir. Nefis ise, (bu kötü işleri) sever, temennî ve arzu eder...." (165).
8-Sürekli bekâr yaşamak,
9-Zina
Yani nikah dışı ilişki.
“(Onlar ki Allah ile birlikte başka bir ilaha ibadet etmezler. Hak ile olması dışında, Allah'ın öldürülmesini haram kıldığı nefsi de öldürmezler. Zina da etmezler. Kim bunları işlerse o günahları ile karşılaşır. Kıyamet gününde onun azabı kat kat verilir, o azapta ebediyyen hor ve hakir bir halde kalır. Ancak tevbe eden, iman eden ve salih amel işleyenler müstesnâ.) (25/el-Furkân/68-70)
<> "Zinaya yaklaşmayın. Zira o, bir hayâsızlıktır ve çok kötü bir yoldur". (İsra Suresi, 17/32)
“(Zina eden erkek ancak zina eden veya müşrik olan bir kadını nikah edebilir. Zina eden kadını da ancak zina eden veya müşrik olan bir erkek nikahlayabilir. Böylesi mü'minlere haram kılınmıştır.) (24/en-Nûr/3)
“Âdemoğluna zinadan nasibi yazılmıştır. Çaresiz ona erişecektir. İki gözün zinası ona bakmaktır, iki kulağın zinası fuhuşla ilgili şeyleri dinlemektir. Dilin zinası fuhuşla alakalı sözdür. İki el de zina eder, zinaları harama el uzatmaktır. İki ayak da zina eder, zinaları fuhşa yönelmektir. Kalp de zinaya heves eder, yapmayı temenni eder. Artık ferç de bunları doğrular yahut yalana çıkarır.” (Buhari ve Müslim)
Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki:
“İlmin ref olunması, cehlin kökleşmesi, şarabın içilmesi, zinanın çoğalması kıyamet alametlerindendir.” (Buhari 1/82)
Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem ise şöyle buyuruyor:
“Zina eden kişi zina ettiği sıra (tam ve olgun) mümin olduğu halde zina etmez.” (Buhari)
"Üç grup insan var ki, Kıyamet günü Allah onlarla konuşmaz, onları arındırmaz, onlara bakmaz ve onlar için elem verici bir azap vardır: Zina eden ihtiyar, yalancı hükümdar ve kibirli fakir." (Müslim)
Zina etmek için izin isteyen gence peygamberin cevabı
İffeti Korumanın Yolları:
1-Beş vakit namaz
2-Çok Kur’an okumak,
3-Peygamberi ve sahabeleri düşünmek,
4-Ahireti ve hesabı hatırlamak
5-Çok dua ve zikir,
“Allah gözlerin hain bakışını ve kalplerin gizlediğini bilir” (Müminûn 19)
(İffet talep edeni, Allahü teâlâ iffetli kılar.) [Hakim]
(Kötülükten korunmak için, nikahlı yaşamak ve iffetli olmak gerekir.) [İbni Asakir]
6-Abdestli olmaya çalışmak
7-Sürekli çalışmak, faaliyetlere katılmak
8-Arkadaşlara dikkat etmek,
9-Nefsinin isteklerine direnç
Müslüman, Buhari ve Müslim'de rivayet edilen, Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem'in şu sözünü hatırlasın. "Yedi grup insanı Allah, gölgesinden başka gölgenin bulunmadığı günde Arşı'nın gölgesinde gölgelendirir." Onların arasında şunu da sayar: "Makam ve güzellik sahibi bir kadın kendisini (zinaya) çağırdığı halde (çağrısını reddedip) "Şüphesiz ben Allah'tan korkarım" diyen kimse."
Mağaraya saklanan üç kişinin hikâyesi
Hz. Yusuf örneği
10-Evlenmek,
“İçinizden bekarları, elverişli olanları nikahlayın” (Nur, 32) ayet-i kerimeleridir.
Peygamberimiz (as) da:
“Ey gençler zümresi! Kim içinizden evlenmeye muktedirse evlensin.” (Buhari-Müslim) buyurmaktadır
11-Bu mümkün değilse sık sık oruç tutmak
12-Hacca veya umreye gitmek
Son olarak dua:
“Yâ Rabbi! Senden hidâyet, takvâ ve iffet istiyorum.”[ Müsned, I/389, 439]