Allah sevgisi hakkında bir seminer
Hüseyin K. Ece
21.01.2007
Selam-Dortmund/Almanya
III-MUHABBETULLAH
“Ger ejdehâst der reh/ Aşk-est çun zumurrud/
Ez berk-ı in zumurrud hîn def'-i ejdehâ kon!
(Yolu ejderha kesti ise, aşk zümrüt gibidir/
Zümrüdün ışıltısını ejderhânın gözüne yönelt!
Zümrüdün parıltısı ile ejderhayı def'et!)”
1-Allah Sevilendir:
el-Esmâu’l-Hüsnâ sevgi, korku, lütuf ve kahır açısından incelendiği zaman görülecektir ki çoğuna yakın kısmı sevgi ve lütufa işaret etmekte, sadce dört beş tanesi sevgi ve lütufla yorumlanmaya müsait değildir. Bunlar da zıdlarıyla kullanılarak denge sağlanmaya çalışılmıştır. Meselâ Kâbız, canlıların ruhunu alan manasına geldiği gibi, onların rızkını daraltan manasına da gelir. Ancak Kur’an’da ve hadislerde Bast kelimesiyle birlikte gelmiştir.
Zararlı şeylerin yanında faydalı olanları da etkili hâle getiren ‘Dâr-Nâfi’ ile, alçaltan ve yükselten manasında ‘Muiz-Müzil’, ‘Râfi’-Hâfız’ da dengeyi ifade eder. Ayıplamak ve hoş karşılamamak manasındaki ‘nakm’ kökünden gelen Müntakim; kötülüğe mukabele ,eden, suçluya gereken cezayı veren demektir. Şüphesiz Allah’ın cezası Türkçedeki intikam manasında değil, dünyada ıslah ahirette ise karşılık anlamındadır. Bu ismin, Tevvâb, Afüvv ve Raûf isimleri arasında gelişi de dikkat çekicidir.
Kâhır ve Kahhar isimleri ise, Tükçedeki yok etmek, ezmek manasında değil, yenilmeyen, daima galip gelen demektir.
Diğer isimlerin hepsi de bünyesinde Allah sevgisini, Allah’ın lütuf ve bağışlarını, Allah’ın af ve merhametini anlatırlar. Sevginin kaynağı O olduğuna göre, O sevilir, sevilmeye layıktır.
Nitekim, Vedûd ismi bunu daha açık ifade eder. O hem sevendir, hem de ziyadesiyle sevilendir.
Allah’ın ‘Veli’ ismi O’nun yarattıklarına karşı olan sevgisini, kulları tarafından da sevilmeye layık olduğunu anlatır.
Muhabbet kelimesinin ‘habbe’ tohum ile aynı kökten gelmesi de onun tohum gibi üretilebilir, çoğaltılabilir, ürüne dönüştürülebilir olduğuna işarettir. Bu tohumdan sonsuz bitkiler, meyveler ve yeniden tohumlar üretilebilir. Tohumlara ve onların sonuçlarına sınır konulamaycağı gibi, sevgiye de sınır çizilemez.
2-Allah sevgisi nasıl anlaşılmalı:
Nefsin, zât ve sıfatlarıyla mükemmel olan Allah'a meyletmesidir.
İnsan ruhunu yücelişi en Yüce Yaratıcı ile sevgi münasebeti kurmak yoluyla gerçekleşir.
Sevginin meydana gelmesinde ön şart, sevilen varlığın tanınmasıdır. Allah'ın künhünü (nitelik ve niceliğini) akıl ile idrak mümkün değil ise de zâtının kendini vasıflandırdığı kadarıyla da olsa O'nu tanımak, O'na inanmayı ve sevmeyi gerektirir.
İslâm düşünürü İmam Gazalî, kişiyi Allah sevgisine götüren beş sebepten bahseder:
a-İnsan kendi varlığını, varlığının kemâlini ve devamını sever; yokluğunu, kemâlinin azlığını îse sevmez.
Bu durum insanı Allah'ı sevmeye götürür. Çünkü kendisini ve Rabb'ını bilen, varlığının devam ve kemâlinin kendinden değil, Allah'tan olduğunu bilir. İnsanı yoktan var eden, yaşatan, kemâl sıfatlarını yaratmakla kendisini olgunluğa ulaştıran ve olgunluğa ulaşma sebeplerini yaratan, bu sebepleri kullanmaya hidâyet eden Allah'tır. Yoksa insanın kendi başına ne varlığı, ne de devam ve kemâli olabilir.
Bir kimsenin O'nu sevmemesi, kendine ve Rabb'ına olan cehâletinden ileri gelir.
b-İnsan, malını koruyan, kendisiyle tatlı konuşan, yardımda bulunan, düşmanlarına karşı savunan, kendisine, ailesine, çoluk-çocuğuna iyilik yapan ve ihsanda bulunanı sever.
Onu sevmesi, Allah'ı sevmeyi gerektirir. Çünkü bütün bu iyilikleri kendisine yapan ve yaptıran Allah'tır. Bunlara ilâveten insana her çeşit nimetleri veren yine Allah'tır.
"Allah'ın verdiği nimetleri sayacak olsanız, bitiremezsiniz. " (Nahl 16/18).
Çok kere Allah'ın nimetleri bir insan kanalıyla diğerine intikal eder. Nimetin gerçek sahibi ise Allah'tır. Ayrıca iyilik eden adamı, iyilik olarak kullanılan malı yaratan, o maldaki tasarrufun kudret ve irâdesini o adama nasib eden, kişiyi nimet verene karşı sevdiren, O'nu da diğerine karşı meylettiren muhakkak ki yine Allah'tır.
Demek ki; kişinin kendisine iyilik edeni sevmesi, o adamı iyiliğe muvaffak kılan Allah'ı sevmeyi gerektirir.
c-İnsan, yapılan iyilikten şahsî bir faydası olmazsa bile iyiliği yapanı sever, yapmayandan nefret eder.
Kendisi ile ilgili olmazsa bile adaleti ve insanlara merhamet ve yumuşaklıkla muamele etmesiyle tanınan bir idareci sevgimizi kazanırken, bunun zıddına zulmü ve acımasızlığıyla tanınan bir idareci de nefretimizi kazanır. Bu, ihsanda bulunan kimseyi sırf ihsanı yüzünden sevmektir. Bu sevgi ihsandan bir fayda görmeyende görülür.
Bu üçüncü sebep de yalnız Allah'ı sevmeyi gerektirir. Zira o kendi fazlından önce bütün mahlukâtı yarattı. Onların zarurî ihtiyaçları olan azalarını tamamladığı gibi, zarurî olmadığı halde ihtiyaç olduğu sanılan sebepleri yaratmakla onları nimet ve refaha kavuşturdu. Sonra ihtiyaçlarından fazla olan bir takım süs ve ziynetlerle onları güzelleştirdi. İnsan hayatı için zarurî olmayan gerek fizikî güzellikleri ve gerekse tabiatta olan dış güzellikleri yaratan Allah, bu yönüyle de sevilmeye en lâyık olandır.
d-Sevmenin dördüncü sebebi, bir fayda ummak için değil, yalnız güzelliğinden ve kemâlinden ötürüdür.
Allah zât ve sıfatları itibariyle güzeldir. Çirkinlik bir noksanlıktır. Noksanlık ise Allah'a yakışmaz. Allah'ın her sıfatı kemâl noktasındadır. Âlim, bilgili, kudretli, cömert insan; şahsî menfaati olmasa bile diğer insanlar tarafından sevilir. Kişileri sevdiren, onlardaki bu güzel sıfatlardır.
Oysa sevgi sebebi olan bu sıfatlar, Allah'ın, aynı kemâl sıfatlarıyla mukayese dahi edilebilecek olgunlukta değildir. Bu sıfatları da insana bahşeden yine Allah'tır. Eksik güzelliklerle sevilmeye hak kazanan bir varlığa mukabil Allah'ın daha çok sevilmesi gerekir. Çünkü Allah daha âlim, daha kudretli, daha cömerttir.
Şayet ilminden dolayı; bir âlimin, kudretinden dolayı; bir kadirin, olgunluğundan dolayı; bir kâmilin, bağışlayıcı lığından dolayı; bir bağışlayanın, ihsanından dolayı; bir varlığın sevilmesi gerekiyorsa; bütün bu sıfatlar en kâmil derecede Allah'ta vardır.
Dolayısıyla bu yönü itibariyle de en çok sevilmeye lâyık olan yine Allah'tır.
e-İki kişi arasındaki münâsebet ve benzerlik, sevginin sebebidir.
Aynı cinsler birbirleriyle münasebet kurarlar. Bu münasebet zamanla sevgiye dönüşür. Her ne kadar cins şekil ve sûret söz konusu değilse de, kul ile Allah arasında gizli bir münâsebet vardır.
İnsanın, Allah'ın güzel vasıflarıyla vasıflanması emredilir. "Allah'ın ahlâkı ileahlâklanın. "gibi. Bu ahlâk da ilim, iyilik, ihsan, lütuf, hayırda bulunmak, insanlara merhametli olmak ve benzeri dînî faziletlerdir.
Allah ile kul arasında, anlaşılması güç olan özel münasebetler de vardır. "Onu yapıp ruhumdan üflediğimde..." (Hicr 15/29). Bu üstün münasebetten dolayı melekler bile insana secde etmekle em-rolunmuşlardır. Yine insan özel münasebet neticesi Allah'ın yeryüzündeki halifesi (Bekara 2/30) olarak yaratılmıştır.
Bu tür münasebetler de insanın Allah'ı sevmesini gerektiren sebeplerdir. (Şamil İslam Ansiklopedisi, Allah mad.)
f-Hiç kimsenin sevgisi Allah sevgisinden daha ileri olamaz:
"De ki: Eğer babalarınız, oğullarınız, kardeşleriniz, eşleriniz, hısım-rabanız, kazandığınız malların ke-ia düşmesinden korktuğunuz ticariniz), hoşlandığınız meskenler, size Allah'tan, Rasûlünden ve O'nun folunda cihad etmekten daha sevgili o halde Allah emrini getirinceye kadar gözetleyin (başınıza gelecekleri göreceksiniz)." (Tevbe 9/24)
Allah'ı sevmek, zamanla O'nun tarafından sevilme nimetini kazandırır. Allah'ın sevdiği kullar ise âhiretin korku ve üzüntüsünden kurtulmuş olurlar.
"İyi bil ki Allah'ın velîlerine (sevdiklerine) korku yoktur ve onlar üzülmeyeceklerdir. " (Yunus 10/62)
2a-Allah’ı sevmek samimiyettir.
Şehâdet hem bir sözleşmedir hem bir iddiadır. Ya da söz vermedir. Kişi bununla Rabbini tanıyacağına, O´nda gelenleri kabul edecegine dair bir anlaşma imzalar ve gereğini yapmaya söz verir. İşte Allah sevgisi şehâdetle verilen sözdeki samimiyettir.
İman; sadece marifet ile olmaz, sevgi de gerekir. Sevgi; imanı olgun-laştırır. Allah'ı ve Rasûlullah'ı her şeyden daha çok sevmek, mü'minin imanının kemalini gösterir. "Nefsim hariç,seni her şeyden daha çok seviyorum, Ya Rasûlallah." diyen Hz. Ömer'e, Peygamberimiz (s.a.s.): "Beni nefsinden de çok sevmedikçe kâmil mü'min olamazsın, ey Ömer" demişti. Hz. Ömer de "Seni nefsimden de çok seviyorum Ey Allah'ın Rasûlü." deyince Peygamber Efendimiz "Şimdi oldu ey Ömer!" buyurmuştu.
Peygamber'i sevmek, insanlığının ötesinde, Allah'ın elçisi olduğu içindir, yani Allah sevdiği içindir.
Yine cihada çıkacak olan İslâm askerlerine maddî yardımda bulunmak üzere herşeyini bağışlayan Hz. Ebu Bekir'e Peygamberimiz: "Geride ailene ne bıraktın?" diye sorunca, "Allah ve Rasûlü'nün sevgisini bıraktım, ey Allah'ın Rasûlü" diyerek imanın sevgi ile doruk noktaya çıktığının numûnesini vermiştir.
Hz. Peygamber'de (sav): "Allah'ım, seni sevmeyi ve seni seveni sevmeyi ve senin sevgine beni yaklaştıracak şeyi sevmeyi bana nasip et ve senin sevgini (sıcak ve hararetli günde) soğuk suyu sevmekten bana daha sevimli kıl." diye dua etmiştir.
2b-Allah’ı sevmek O´nun ahlakıyla ahlâklanmaktır.
Gazzali ve Razi gibi alimlerin hadis zannettigi hikmetli bir sözde şöyle deniliyor: “Allah’ın ahlâkıyla ahlâklanınız.”
Vahyin ruhunu yansıtan güzel bir söz. el-Esmâul Hüsna’nın müslümanın hayatında eyleme dönüşmesini bu söz güzel bir biçimde ifade ediyor. Zira Esmâu’l-Hüsnâ güzelliğin ve ahlâkın kaynağıdır.
Kul, sevgisiyle Allah'a itaat eder, farz ibâdetlerin dışında nafile ibâdetlerle de Allah'a manevî yakınlık kazanmaya çalışır. Nihayet ilâhî lütuf ile Allah'ın sevgisine layık olur. Allah bir kulunu sevdi mi onun gören gözü, işiten kulağı, tutan eli ve yürüyen ayağı olur. Yani kul, Allah'ın görmesini istediği şeyi görür, işitmesini istediği şeyi işitir, tutmasını istediği şeyi tutar...
Daha açık ifadeyle Allah sevdiği kuluna daima razı olduğu işleri yapmayı nasip eder.
2c-Allah’ı sevmek haddini bilmektir,
Allah’ın ahlâkıyla ahlâklanmak insanın Allah’ı tanıması ve anlamasıdır. İnsan Allah’ı bilirse, kendini bilir. Kendi küçüklüğünü bilirse, ancak o zaman Allah’ın büyüklüğünü bilir.
Bu da bir anlamda haddini bilmektir.
2d-Allah’ı sevmek O´na teslim olmaktır.
Bütün bunların dışında kul Allah'ı, O'ndan gelecek bir nimet karşılığı değil; yalnızca Allah olduğu için sevmelidir. O'nu sevmenin ilk alâmeti O'na inanmak ve kayıtsız şartsız emirlerine itaat etmektir.
"De ki: Eğer siz Allah 'ı seviyorsanız hemen bana (Hz. Muhammed'e) uyun ki Allah da sizleri sevsin... " (Âli İmran 3/31)
Bu âyet Allah'ı sevmenin ve Allah tarafından sevilmenin şartı olarak Hz. Peygamber'e mutlak itaati öngörüyor. Hz. Muhammed'e itaat, esasta O'nu elçi olarak gönderen Allah'a itaattir. O'na isyan ise Allah'a isyandır. İsyan ile sevgi bir arada bulunamaz.
3-Allah’ı kimler sever
a-Mü’minler Allah’ı severler
“İnsanlardan kimi de Allah'tan başka şeyleri O'na eş tutuyorlar da onları, Allah'ı sever gibi seviyorlar. Oysa iman edenlerin Allah sevgisi daha kuvvetlidir. O zulmedenler, azabı görecekleri zaman bütün kuvvetin Allah'a ait olduğunu ve Allah'ın azabının gerçekten çok şiddetli bulunduğunu keşke anlasalardı.” (Bekara 2/165)
“Şayet kullarım, sana benden sordularsa, gerçekten ben çok yakınımdır. Bana dua edince, duacının duasını kabul ederim. O halde onlar da benim davetime koşsunlar ve bana hakkıyla iman etsinler ki, doğru yola gidebilsinler.” (Bekara 2/186)
“Ey iman edenler! Sizden kim dininden dönerse, bilsin ki Allah yakında öyle bir toplum getirir ki, Allah onları sever, onlar da Allah'ı severler; müminlere karşı yumuşak, kâfirlere karşı da onurlu ve şiddetlidirler; Allah yolunda mücahede eder, hiçbir kınayıcının kınamasından da korkmazlar. Bu, Allah'ın bir lütfudur, onu dilediğine verir. Allah, geniş ihsan sahibidir, her şeyi çok iyi bilendir.” (Maide 5/54)
b-Allah’tan razı olanlar severler
“Allah buyurdu ki: "Bu, sadıklara doğruluklarının fayda sağladığı gündür. Onlar için altlarından ırmaklar akan, içinde ebedî kalacakları cennetler vardır". Allah onlardan razı olmuş, onlar da O'ndan razı olmuşlardır. İşte büyük kurtuluş budur.” (Maide 5/119)
“Rableri katında onların mükâfatı, altlarından ırmaklar akan Adn cennetleridir. Orada ebedî olarak kalacaklardır. Allah onlardan razı olmuş, onlar da O'ndan razı olmuşlardır. İşte bu mükâfat, Rabbine saygı gösterene mahsustur.” (Beyyine 98/8)
c-Evliyaullah sever:
“Bilesiniz ki, Allah'ın dostlarına korku yoktur; onlar üzülmeyecekler de.
Onlar, iman edip de takvâya ermiş olanlardır.
Dünya hayatında da ahirette de onlara müjde vardır. Allah'ın sözlerinde asla değişme yoktur. İşte bu, büyük kurtuluşun kendisidir.” (Yunus 10/62-64)
4-Sevginin somut sonuçları:
a-Yârdan gelen başüstüne
O diyorsa doğrudur diyebilmek. Ondan geliyorsa hoş sefa geldi.
Kahrın da hoş lütfun da hoş demek, muhabbetullahın yürekteki tezahürüdür. Gerçekten sevenler, sevgiliden gelene itiraz etmezler. Zira onun kendisi yanlış bir şey düşüneceğine ihtimal vermezler. Ya da ondan gelene itiraz etmenin, hem sevgiye yakışmayacağını, hem de sevgiyi törpüleyeceğini bilirler.
b-Sevgi itibarı ve değer vermeyi gerektirir
Bunun için ma’rifet gerekir. Ma’rifet ehli âlemlerin Rabbini hakkıyla takdir ettikleri için O’nu hakkıyla severler, O’na itibar ederler, O’na ait olana gereğince değer verirler. Büyük bir alimi talebesi de bilir, komşusu da bilir. Ama talebesinin tanımasıyla, komşusunun tanıması bir değildir. Dolaysıyla talebesinin takdir etmesiyle, komşusunun takdir etmesi aynı değildir.
c-Sevginin eseri
“Peygamber'e indirilen (Kur'ân)i dinledikleri zaman, onun hak olduğunu öğrendiklerinden dolayı gözlerinin yaşla dolup taştığını görürsün. Onlar: " Ey Rabb'imiz iman ettik, bizi de şahitlerden yaz" derler.
"Hem biz Rabb'imizin bizi iyi kişilerle birlikte (cennete) sokmasını arzulayıp dururken, neden Allah'a ve hak olarak bize gelen şeylere inanmayalım!". (Maide 5/83-84)
“Gerçek müminler ancak o müminlerdir ki, Allah anıldığı zaman yürekleri ürperir, âyetleri okunduğu zaman imanlarını arttırır. Ve bunlar yalnızca Rablerine tevekkül ederler.
Onlar ki, namazı gereği gibi kılarlar ve kendilerine rızık olarak verdiğimiz şeylerden Allah yoluna harcarlar.
İşte gerçekten mümin olanlar onlardır. Onlara Rablerinin katında dereceler vardır, bağışlanma ve değerli rızık vardır.” (Enfal 8/2-4)
d-Sevenler takva sahibi olurlar:
Vikaye, sakınma korunma anlamına gelir. Takva’nın Allah’a nisbet edilmesi hiç bir zaman bizzat korkunç ve tehlikeli bir şeydebn korkmak anlamına gelmez. Öyler olsaydı, takva sahiplerinin O’na yakın değil uzak olmaları gerekirdi. O halde takva, Allah sevgisine engel olacak şeylerden nefsi korumaktan ibarettir. Takva, Allah ile kul arasında sevgi ve dostluğun )muhabbet ve velayetin) oluşması ve devam etmesi esasına bağlıdır. Allah kendisinin müttakilerin dostu olduğunu söylüyor: (Casiye 45/19. Enfal 8/34)
İman ve takva sahibi Allah dostlarına da işaret ediliyor.
Takva, Allah ceza verecek diye korkmak değil, Allah sevmiyecek diye korkmaktır.
e-Şahit olan sevmeye başlar
Mahlukât sahip olmak için değil şahit olmak için yaratılmıştır. Aynelyakîn şahit olan sevmeye başlar. Zira idrak ettiği Hak (Gerçek) sevilmeye layıktır.
Şehid, gerçekten sevdiği için canını verir.
Kurban, sevginin isbatıdır. İbrahim, sevgisinin sonucu İsmail’i kurban etmeye hazırdı.
İnfak sevginin göstergesidir.
“Sevdiğiniz şeylerden (Allah yolunda) harcamadıkça, gerçek iyiliğe asla erişemezsiniz. Her ne harcarsanız Allah onu hakkıyla bilir.” (Âli İmran 3/92)
5-Bir bedende iki yürek olmaz
-Yürek sahibine aittir
“Allah bir adam için içinde iki kalb yapmamıştır…” (Ahzab 33/4)
Yürek beytullah ise, onun sahibi de onu var edendir, sevginin matlaı yapandır, sevmeyi öğretendir. O nasıl bir et parçasıdır ki, insan tekinin merkezi, imanın ve inkârın, sevginin ve nefretin, müjdenin ve korkunun, umudun ve umutsuzluğun, gülmenin ve ağlamanın, sevinmenin ve üzülmenin, zaferin ve yenilginin yeri olmaktadır. Onu böyle yapan asıl sahiptir. Öyleyse mutlak sevgi de O’na ait olmalıdır.
Enes ibnu Malik’in rivâyetine göre Peygamber şu duayı yapardı: Yâ mukallibe’l- qulûb, sebbît kalbî âla dinike. Ey kalplerı çekip çeviren Allahım Kalbimi dinin üzerine sabit kıl.” (Tirmizî, Kader 7 no: 2141. İbnu Mace, Dua 2 no: 3834)
6-Sevgiye hazırlık;
a-Kalbi temizlemek
“Pâk eyle gönül sarayını
Yâr gelecek kondurmaya”
Bu ancak gönülden ‘lâ’ demekle mümkündür. Fitratta bir ilâha teslimiyet vardır. el-İlâh’a teslim olmayanlar, ‘âlihe’ye yöneliler. İnsanın içi boşluk kabul etmez.
Hakkıyla “lâ” diyemeyenler, kalpte kir bırakırlar.. Böylesine kirli kalpte gerçek muhabbetullah yeşermez.
b-Kalbi hazır hale getirmek,
Kalp “illallah” dedikten sonra, muhabbetullaha hazırlanır.
c-Kalbin gıdası
İnsan farklı şeyleri sever ve onlara yönelir. Kimisini tadar, kimisini kullanır, kimisiyle birlikte olmaktan haz alır. En fazla neyi seviyorsa, en fazla ona kavuşmaya gayret eder. Sevdiklerine kavuştukca sevinir, kalbi inşirah bulur, doyduğunu hisseder. Ama hiç bir zaman doymaz.
Muhabbetullah kalbin gıdasıdır. Dikkat edin kalpler ancak Allah’ın zikriyle itminan bulur âyeti buna işaret ediyor olsa gerek.
7-Sevgi mizandır
a-Allah için sevmek
Allah'ı sevmek, diğer varlıkları sevmemeyi gerektirmez. Ancak yaratılanı yaratan gibi, yaratanı da yaratılan gibi sevmek küfürdür. Hristiyanlar Hz. İsa’yı Allah gibi sevdiklerinden, küfre girmişlerdir.
"İnsanlardan kimi, Allah'tan başka eşler tutarlar, Allah'ı gibi onları severler. İnananlar ise çok Allah'ı severler. " (Bekara 2/165)
Abbâs İbnu Abdilmuttalib (radıyallahu anh) anlatıyor: Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm)'in şöyle söylediğini işittim: "İmanın tadını, Rabb olarak Allah'ı, din olarak İslâm'ı, peygamber olarak Muhammed'i seçip râzı olanlar duyar." (Müslim, İman/56 no: 34. Tirmizî, İmân/10 no: 2625).
Hz. Enes, Resûlullah'ı (sav) şöyle buyurduğunu anlatıyor: "Üç haslet vardır. Bunlar kimde varsa imanın tadını duyar: Allah ve Resûlünü bu ikisi dışında kalan herşeyden ve herkesten daha çok sevmek, bir kulu sırf Allah rızası için sevmek, Allah, imansızlıktan kurtarıp İslâm'ı nasib ettikten sonra tekrar küfre, inançsızlığa düşmekten, ateşe atılmaktan korktuğu gibi korkmak." (Buhârî, İman 9, 14, İkrâh 1. Müslim, İman/67 no: 43. Tirmizî, İman/10 no: 2626. Nesâî, İman 3, (8/96). İbnu Mâce, Fiten/23 no: 4033)
b-Allah için sevmemek
“Allah'a ve ahiret gününe inanan bir milletin, babaları, oğulları, kardeşleri, yahut akrabaları da olsa Allah'a ve Resulüne düşman olanlarla dostluk ettiğini görmezsiniz. Onlar o kimselerdir ki Allah kalblerine iman yazmış ve onları kendinden bir ruh ile desteklemiştir. Onları, altlarından ırmaklar akan cennetlere sokacak, orada ebedî kalacaklardır. Allah onlardan razı olmuş, onlar da O'ndan razı olmuşlardır. İşte onlar Allah'ın hizbi (dininin yardımcıları)dir. İyi bil ki, kurtuluşa ulaşacak olanlar, Allah'ın hizbidir.” (Mücadile 58/22)
“Onlara de ki; eğer babalarınız, oğullarınız, kardeşleriniz, kadınlarınız, akrabalarınız, kabileniz, elde ettiğiniz mallar, kesada uğramasından korktuğunuz ticaret, hoşlandığınız evler ve meskenler, size Allah ve Resulünden ve Allah yolunda cihaddan daha sevimli ise, artık Allah'ın emri gelinceye kadar bekleyin. Allah böyle fasıklar topluluğuna hidayet nasip etmez.” (Tevbe 9/24)
Ebu Ümâme (ra), Hz. Peygamber'in (sav) şöyle dediğini rivayet ediyor: "Kim Allah için sever, Allah için buğzeder, Allah için verir, Allah için vermezse imanını kemâle erdirmiştir". (Ebu Dâvud, Sünnet/16 no: 4681)
c-Allah sevgisi aynadır
Bu aynada mü’min, Allah’a nisbetle nerede durduğunu, ihlasını, boyunun ölçüsünü görür. Aynanın parlaklığı kişinin kulluktaki durumuyla orantılıdır. Sevgisi güçlü olanların bu aynası parlaktır ve güzel şeyler gösterir.
d-Allah sevgisi her sevgi için ölçüdür:
Neyi ne kadar sevmemiz gerektigini Allah sevgisi belirler. Diger sevgiler, allah sevgisine nisbetle deger kazanır. Anne babamızı Allah emrettiği için severiz. Anne babamıza Allah bizi seveceği için iyilik ederiz.
Çocuğumuz Allah emaneti, hibesi, sürur kaynağı olduğu için severiz. Ona karşı görevlerimizi Allah belirlerdiği icin severiz.
Başka şeyleri, başka insanları Allah sevgisine göre severiz. Allah’ın sevmediği, bize sevmeyin dediğini sevmek, muhabbetullaha tersdir.
Allah sevgisinin, diğer mahlûkâtı sevmeye engel olmadığını söylemiştik. Ana, baba, eş, evlâd, dünya ve dünya nimetleri de sevilir. Ancak bu sevgi, Allah sevgisinden daha üstün olmamalıdır. Sevgi, insanı sevdiğine bağlar. Ondan ayrılmak ise en büyük ızdırap kaynağıdır. Aşırı derecede dünyayı seven ve ona bağlanan insan, bir gün ondan ayrılacağını düşündükçe kahrolur. Allah'a ve âhirete inanmayan ve hayat olarak sadece dünya hayatını kabul eden kâfir için, ölüm en büyük felakettir. Ölümü inkâr, Allah'ı ve âhireti inkâr kadar kolay değildir. Kâfir için sevdiklerinden ayrılma ve ızdırap kaynağı olan ölüm,, mü'min için sevdiğine kavuşma anıdır.
8-Yamuk sevgi yamuk tavra sebep olur
a-Kişi neyi seviyorsa onun kölesi olur
Kişi neyi aşırı seviyorsa, onun emrine girer, adeta kul-köle olur. Sevgi hürmeti doğurur, tutku ise köleliğe götürür. Birine köle olmak sevginin değil, kendini değersizleştirmenin sonucudur.
Halbuki gerçek sevgide istenen, kendi benliği inkâr, yok etme, fenâya sürüklemek değil, durduğu yeri ve sevginin adresini bilmektir.
b-Yanlış yapanlar yanlışı sevenlerdir
İnsanların yanlışların kaynağı yanlış sevgilerindendir. Sevdalanadıkları nesneler, kişiler, hedefler onları yanlışa götürmektedir.
Ama Hakkı sevenler, bu sevgiyi eksen alırlar, Ona layık olanı sever, o sevgiyi yitirmemeye çalışırlar.
9-Üç Şey Allah’a mahsustur
İnsan bazı şeyleri sevebilir. Bazı şeylerden korkabilir. Birlerinden, bir yerlerden bir şey umabilir. Ama insan aynı anda sevgi, korku ve ümit duygularını yalnızca Allah’a karşı besler.
Bu üç duyguyu aynı anda herhangi bir şleye besleyenler, korkulur ki biraz sonra onun tanrı sanmaya başlar. Zira insandan kaynaklanan bu üç duygu, hep birlikte sadce insanın sahibine aittir.
9-Allah’ı seven Rasûlüne itaat eder
“De ki, siz gerçekten Allah'ı seviyorsanız bana uyun ki, Allah da sizi sevsin ve suçlarınızı bağışlasın. Çünkü Allah çok esirgeyici ve bağışlayıcıdır.” (Âli İmran3/31)
10-Allah'ı sevmenin ve Allah tarafından sevilmenin özelliği;
O'na, mü'minlere karşı alçak gönüllü, kâfirlere karşı onurlu ve şiddetli olmak, Allah yolunda cihad etmek, ve İslâm'ından dolayı kınayıcı-ı kınamasından korkmamaktır,
“Ey iman edenler! Sizden kim dininden dönerse, bilsin ki Allah yakında öyle bir toplum getirir ki, Allah onları sever, onlar da Allah'ı severler; müminlere karşı yumuşak, kâfirlere karşı da onurlu ve şiddetlidirler; Allah yolunda mücahede eder, hiçbir kınayıcının kınamasından da korkmazlar. Bu, Allah'ın bir lütfudur, onu dilediğine verir. Allah, geniş ihsan sahibidir, her şeyi çok iyi bilendir.” (Mâide 5/54)
IV-RU’YETULLAH
1-Ru´yetullah ne demektir
Allah’ın dünyda veya ahirette mü’minler tarafından bir şekilde görülmesi demektir.
2-Ru’yetullah mümkün müdür
Allah'u Teâlâ, zamandan, mekândan, cihetten, cisim olmaktan münezzehtir. O'nun zâtının hakikatini aklımızla ve hislerimizle idrâk edemeyiz. Bu idrâk insan takatinin dışındadır. Çünkü Allah'ın hakikati, varlıkların hakikatine hiçbir yönüyle benzemez. Kendini bile hakkıyle anlamaktan âciz olan, maddiyât ve mahsûsât sahasında bile birçok hatalara düşen insan; elbette hakîkât-i ilahiyeyi de idrâkten âciz olur.
İmam Gazalî, felsefeciler ve ehl-i tasavvufun büyük bir kısmı, ilâhî hakikati idrâk etmenin mümkün olmadığı kanaatindedirler.
Kelâm âlimlerinin çoğu, Allah'ın lûtfu ile bazı seçkin kişiler için böyle bir idrakin keşif ve ilham yoluyla mümkün olduğunu söylemişlerdir. Ancak onlar da dünyada bunun mümkün olmadığını ifade ederler. Böyle büyük bir nimetin dünyada bir ferde nasib olacağını kabul etmemektedirler.
Allah’ın görülebilmesi meselesi İslâm alimlerini bir hayli meşgul etmiş, bu konuda farklı görüşler ileri sürülmüş, bu konudaki nâsslar farklı şekilde yorumlanmış. Aşağıda onlardan örnekler vereceğiz.
Ama önce Kur’an’ın verdiği bir örneğe bakalım:
a-Hz Musa’nın arzusu
Hz. Musa (a.s), Allah'a, zâtını görme isteğini dile getirmiştir. Bir peygamberin böyle bir istekte bulunması isteğinin mümkün olabileceğine delildir. Hz. Musa'nın (a.s.) bu görme isteğine karşı Allah'ın "Elbette Beni göremezsin... " buyurması, "görmeye tahammül edemezsin." mânâsındadır. Âyetin devamı bu manâyı kuvvetlendirmektedir.
"Musa, tayin ettiğimiz vakitte bizimle buluşmaya gelip de Rabb'ı (onunla)konuşunca: "Rabbiım bana (kendini) göster, sana bakayım " dedi. (Rabb'ı "buyurdu ki: Sen Beni göremezsin; fakat dağa bak, eğer o yerinde durursa, sen de Beni göreceksin!" Rabb'ı dağa görününce -tecelli edince- onu darmadağın etti ve Musa da baygın düştü. Ayılınca: "Sen yücesin, sana tevbe ettim, ben inananların ilkiyim" dedi." (A'râf 7/143)
b-Hadislerde ru’yetullah
b1-Dünyada ru’yetullah:
Mi'rac'da Hz. Muhammed'in (sav) Allah'ı görme hususunda Hz. Âişe’den gelen bir rivâyet şöyle:
Mesrûk anlatıyor: "Hz. Aiş'ye (r.anhâ) dedim ki: "Ey anneciğim! Muhammed Rabbini gördü mü?" Bu soru üzerine:
"Söylediğin sözden tüylerim ürperdi. Senin üç hatalı sözden haberin yok mu? Kim onları sana söylerse yalan söylemiş olur. Şöyle ki: Kim sana: "Muhammed Rabbini gördü" derse yalan söylemiş olur. (Hz. Aişe bu noktada, sözüne delil olarak) şu ayeti okudu. (Mealen):
"Onu gözler idrak edemez, O ise gözleri idrak eder" (En'âm 6/103).
Devamla dedi ki: "Kim sana derse ki Muhammed yarın olacak şeyi bilir, yalan söylemiştir. Zira ayet-i kerimede (mealen):
"Hiçbir nefis yarın ne kesbedeceğini bilemez" (Lokman 31/34) buyrulmuştur.
Kim sana "Muhammed'in vahiyden birşey gizlediğini söylerse o da yalan söylemiştir. Çünkü ayet-i kerimede (Mealen):
"Ey Peygamber! Sana Rabbinden her indirileni tebliğ et. Şayet bunu yapmazsan Allah'ın risaletini tebliğ etmiş olmazsın" (Maide 5/67) buyrulmuştur.
Lakin Resûlüllah (sav) Cibril'i (suret-i asliyesinde) iki sefer görmüştür." (Buhari, Tefsir, Maide/7, Bed'ü'l-Halk/6, Tefsir, Necm/1, Tevhid/4. Müslim, İman/287 no: 177. Tirmizi, Tefsir/En'âm no: 3070)
Gerçekte Hz. Peygamber'in Mi'rac'ta gördüğü, Allah'ın zâtı değil, büyük âyetleridir.
Ebû Zer hazretleri, Rasûlullah'a (sav) "Rabb'ını hiç gördün mü?" diye sorunca Hz. Peygamber (sav); "Bir nur, onu nasıl göreyim" diye cevap verir. (Müslim, İman/291 no: 178. Tirmizi, Tefsir/Necm no: 3278)
Muhaddis, fukaha ve kelâm âlimlerinden bir grubu rü'yetullah'ın dünyada mümkün olamayacağını ileri sürmektedirler.
b2-Ahirette Ru’yetullah
Cerîr İbnu Abdillah (ra): "Resûlullah (sav) bir dolunay gecesi, aya baktı ve:
"Siz şu ayı gördüğünüz gibi, Rabbinizi de böyle perdesiz göreceksiniz ve O'nu görmede bir sıkışıklığa düşmeyeceksiniz (herkes rahatça görecek). Artık, güneşin doğma ve batmasından önce hiç bir namaz hususunda size galebe çalınmamasına gücünüz yeterse bunu yapın (namazları vaktinde kılın, vaktini geçirmeyin)."
Cerir der ki: "Resûlullah, sonra şu âyeti okudu: "Rabbini güneşin doğmasından ve batmasından önce hamd ile tesbih et." (Tâhâ, 20/13). (Buhari, Mevâkitu's-Salât/6, 26, Tefsir/Kâf 1, Tevhid/24. Müslim, Mesacid/211, no: 633. Ebu Davud, Sünnet/20 no: 4729. Tirmizi, Cennet/16 no: 2554)
Hz. Süheyb (ra) anlatıyor: "Resûlullah (sav) buyurdu ki:
"Cennetlikler cennete girince Allah Teâla: "Bir şey daha istiyorsanız söyleyin, onu da ilaveten vereyim!" buyurur. Cennetlikler:
"Sen bizim yüzlerimizi ak etmedin mi? Sen bizi cennete koymadın mı? Sen bizi cehennemden kurtarmadın mı (daha ne isteyeceğiz?)" derler. Derken perde açılır. Onlara, yüce Rablerine bakmaktan daha sevimli bir şey verilmemiştir."
Süheyb der ki: "Resûlullah bu sözlerinden sonra şu ayeti okudu.
"İyi iş, güzel amel yapanlara daha güzel iyilik bir de ziyade vardır" (Yunus, 10/26). (Müslim, İmam/297 no: 181. Tirmizi, Cennet/16 no: 2555)
Yine Müslim Zühd/16 (2968) nolu Ebu Hureyre’den gelen buzun bir hadiste, Buharî, Rikâk/52, Ezan/129, Tevhid/24. Müslim İman/299 (182), Cennet/30 (2560) nolu Ebu Hureyra kaynaklı bir başka uzun hadiste, Rasûlüllah’a, ‘Kıyamet günü Rabbimizi görecek miyiz?’ diye sorulduğu zaman, bulutsuz bir günde, öğle vaktinde Güneşi görme noktasında tereddüt olamayacak kadar, kıyamet günü Allah’ın görüleceği söylenmektedir.
c-İslâm alimlerine göre ru’yetullah
Bazı alimler Kıyamet 23. âyetten hareketle Allah’ın dünyada da görüleceğini ileri sürmüşler.
Mutezile ise "Onu gözler idrak edemez, O ise gözleri idrak eder" (En'âm 6/103 ve A’raf 7/143) âyetlerine dayanarak dünyada da ahirette de görülemiyeceği fikrini savundular.
Biri grup alim de orta yolu benimsemişlerdir. Onlar yukarıda sıralanan sahih hadisleri ve şu ayeti delil olarak alırlar.
“Yüzler var ki o gün ışıl ışıl parlar. Rabbine bakar.” (Kıyamet 75/22-23)
Ehl-i Sünnet alimleri bu âyetteki ‘bakış’ı görme manasında anlayarak, Ahirette Allah’ın görüleceği fikrine sahip olmuşlardır.
Mutezile mezhebi ise ‘len terânî’ âyetinden hareketle bunun mümkün olmadığı kanaatindedir. Onlara göre buradakı ‘bakış’ Rabbin nimetini baklemeyi ifade eder. Bu tıpkı birinin, ‘falancanın bana ne yapacağına bakıyorum’ demesi gibidir.
Kimilerinin iddiasına göre görülmenin şartı, var olmaktır. Allah da var olduğuna göre, Allah da görülebilir. Ancak sahib olduğumuz gözümüzün yapısı, Allah'ı görebilecek ölçüde yaratılmamıştır. En’am 103te Allah’ın Lâtif ve Habîr olduğu, dolaysıyla dünya gözü ile görmenin mümkjün olmadığı söyleniyor. Ama ahirette ilâhî bir lütıf olarak perdeler kalkar, Lâtif olanı görebilecek latif gözler halk edilir.
Ordaki gözler dünyadaki gözler, oradaki görüş buradaki görüş gibi olmaz. Ahiretin her hali kendine mahsustur.
Hak ehline göre ru’yet, Allah’ın yaratığında yarattığı bir güçtür. Ru’yetin olması için ışıkların gelmesi, görülenin, gören karşısında bulunması şart değildir. Biz dünyda böyle zannedriz. Ahirette Allah’ın görülmesi için dünydaki cihetler gibi cihetlere ihtiyaç yoktur. (Ateş, S. Yüce Kur’an’ın Çağdai Tefsiri, 10/179-180)
3-Lütfun zirvesi
Kıyamet 22-223 âyeti mü’minlerin ahiretteki durumunu anlatmaktadır. Bazı yüzlerin sevinçten parıl parıl bir şekilde Rablerine bakacajklarını anlatıyor. Bu parlaklığın ve sevincin Rabbin Yüce Cemâline bakmaktan ileri geldiği söylenebilir.
Şüphesiz beşer Allah’ın zâtının hakikâtini idrakten âcizdir. Ancak Mü'minlerin âhirette Allah'ı birbirlerine engel olmaksızın görmeleri, Allah'ın bir lutfu olarak vukua gelemesi mümkündür.
Cenneti hak eden mü’minlere namütenâhi, gözlerin görmediği, akılların almadığı nimetler verildiği gibi, Rabbe bakma, nazar etme, Yüce Cemali seyretme en büyük lütuf olarak verilebilir.
4-Ru’yetullah neyi ifade ediyor
Bu lütuf onlar için bir şeref ve en nihâi gayedir. Cennetlikler böyle bir nimetle taltif edildekten sonra ötesini önemsemezler.
Bir hadiste belirtildiği üzere, Cennete giren hiç bir kimse oradan çıkmaz istemez. Şehidler hariç deniliyor.
Şüphesiz ki Cennet nimetlerini, güzellşkleri ebedî saadeti gören bir daha ordan çıkmaz ister mi?
Dünya gözüyle, insan eliyle, sun’î olarak yapılan bir bahçeye gçrdimiz zaman bile hoşnut, mutmain, mesrur ve mutlu oluruz. Adeta bahçeden çıkmaz istemeyiz. Cennet ise dünydadki bahçelerin çok çok fevkıbnde güzel, nimeti çeşitli ve bol, ebedi be bitimsiz.
Bu kadar nimete bir de Cemalullah’a bakmayı eklerseniz, ruhunuz bayılmaz mı? Gönlünüz böyle bir vuslatı istemez mi? Böyle bir hedefe yürümek arzusu olmaz mı?
Âyetteki ve hadislerdeki müjde insan için nson hedefi göstermektedir. Geri dönişi olmayan bir yola gireceğiz. Orada bu müjdeye kavuşmak burada mümkün. Nasslar bizi kulluğa, yani hayatın her alanında salih amele davet ediyor.
Mü’minler dualarında: “Ya Rabbi, bize cennetini nasip eyle, Yarabbi yüreklerimizi muhabbetinle doyur” derler.
Biz de böyle dua ediyoruz.
Hüseyin K. Ece
18.1.2007
Zaandam