Bir soru: ‘Merhaba’ selâmın yerini tutar mı? Ya da ‘merhaba’ deyince ne demiş oluyoruz?

Önce selâma bakalım: Allah (cc) müslümanlara birbirlerine selâm vermelerini emrediyor:

“Ey iman edenler! Kendi evlerinizden başka evlere orada oturanlardan izin almadan, onlara selâm vermeden girmeyin...” (Nûr 24/27. Bir benzeri. Nûr 24/61)

Burada her ne kadar evlere girerken selâm vermeyi, ya da selâm vermeden başkasının evine girmemeyi emrediyorsa da, gerek aşağıdaki âyet gerekse Peygamber’in (sav) selâmla ilgili uygulamaları, tavsiyeleri, selâmın önemine işarettir.

"Size bir selâm verildiği zaman, ondan daha güzeliyle veya aynı selâmla karşılık verin..." (Nisâ Sûresi 86)

Bu âyette selâm, ‘tahiyye’ kelimesiyle anlatılmış ve onun Allah tarafından verilmiş mübarek ve güzel bir şey olduğu açıklanmış...

Peygamberimiz (sav) mü’minlere selâm vermekle görevi idi.

“Âyetlerimize inananlar sana geldiklerinde de ki: “Size selâm olsun! Rabbiniz rahmet ve merhameti kendisine ilke edinmiştir...” (En’am 6/54)

Selamın ne kadar önemli olduğunu Peygamber’in (sav) pek çok hadisinde görüyoruz.

-“İman etmedikçe Cennet’e giremezsiniz. Birbirinizi sevmedikçe olgun bir imana sahip olamazsınız. Size, yaptığınız zaman birbirinizi seveceğiniz bir şeyi haber vereyim mi? Aranızda selâmı yayın.” (Müslim, İman/21(54-93) no: 194. Ebû Dâvûd, Edeb/142 no: 5193)

Abdullah b. Selâm şöyle dedi: “Ben Rasûlullah’ı (sav): “Ey insanlar! Selâmı yayınız, yemek yediriniz, akrabalarınızla alâkanızı ve onlara yardımınızı devam ettiriniz. İnsanlar uyurken siz namaz kılınız. Bu sayede selâm ile Cennete girersiniz” derken işittim.” (Tirmizî, Kıyâmet/43 no: 2485)

Görüldüğü gibi hem Rabbimiz hem Peygamber (sav) selam verip almayı emrediyorlar. Çünkü selâm aynı zamanda İslâmın ve müslümanların sembollerindendir.

Selâma benzeyen ‘merhaba’; rahatlık, huzur ve âfiyet temennisi olan güzel bir dilek ve duadır. Aslında bu kelime bir şeyin veya bir yerin geniş olmasını anlatır. (Kur’an’da iki âyette genişlik, rahatlık anlamında geçiyor. Bkz: Tevbe 9/25, 118)

Arapların “merhaben ehlen” sözleri; “geniş bir mekana hoş geldin” anlamındadır. Buradan hareketle birine ‘merhaba’ demek; hoş geldin demektir, birini bolluğa davet etmektir, sıcak karşılamaktır. Ya da “hoş geldin, bizim yanımızda senin geniş bir yerin var, rahat ol, burada dostluk bulacaksın” denmiş olur.

Merhaba ayrıca; “Allah sana bolluk ve rahatlık, huzur ve âfiyet versin” mânasında güzel bir duadır. Müslümanların da birbirlerine dua etmeleri sevaptır.

Merhaba, Kur’an’da iki aâyette, cehennemlikler hakkında geçiyor. 

Dünyada bazı insanlar bazılarının peşine takılırlar. Onlar gibi Hakkı inkâr ederler. Sonra da Cehennemi hak edecek kadar suç ve günah işlerler. Âhirette inkârcıların dünyada peşlerine gittikleri liderleri: “Onlar rahat yüzü görmesin (onlara merhaba yok derler). Onlar mutlaka ateşe gireceklerdir.

(Bu inkârcı liderlere uyanlar ise:) Hayır, asıl siz rahat yüzü görmeyin (asıl size merhaba olmasın). Cehenneme gitmemize siz sebep oldunuz. Orası ne kötü bir yerdir! derler.” (Sâd 38/59-60)

Bu âyet “Öteki dünyada yerleri dar olsun, rahat yüzü görmesinler, rezil rüsvâ olsunlar” şeklinde de açıklanmış. 

Bakınız, Peygamber Efendimiz (sav) kızı Fâtıma’yı merhaba ile karşılar, onu sağ yanına oturdurdu. (Müslim, M. Ensâr/15 no: 6313)

Ammâr b. Yâsir’i, “Merhaba, iyi olan ve iyiliğiyle tanınan kişi!” diyerek selâmlamıştı . (Ahmed b. Hanbel, 1/126, 130)

Abdullah b. Abbas şöyle anlattı: “ ... Abdu’l-Kays heyeti Rasûlüllah’a geldiği zaman onlara “bu topluluğa (veya heyete) merhaba” dedi. (Buhârî, Îmân/40 no: 53, Edeb/97 no: 6176)

Rasûlüllah (sav) sâlih-iyi kimselerin öldükleri zaman ruhlarının, “...Merhaba, güzel ve temiz bedenden gelen güzel ve temiz ruh! Övülmüş olarak gir; müjdeler olsun sana!” sözleriyle karşılanacağını söyledi. (İbni Mâce, Zühd/31 no: 4262)

Edebiyatımızda na‘tlarda, mevlidlerde, mi‘râciyyelerde, şiirlerde Peygamber’e saygı olarak ‘merhaba’ sözü sık sık kullanılmış.

Süleyman Çelebi’nin Vesîletü’n-necât adlı şiir kitabında ilk bölüm  ‘merhaba’dır. “Merhabâ ey âli sultan merhaba,

Merhabâ ey kânı irfan merhaba” gibi…

Merhaba da selâmdır lakin “selâmün aleyküm, es-selâmü aleyküm’ün yerini tutmaz. Ama görüldüğü gibi çok güzel bir temeni ve duadır. Müslümanlar selâmdan sonra ve her zaman, özellikle konukları karşılarken söyleyebilirler.

Drs. Hüseyin K. Ece

05.06.2023

Zaandam